Hallâc-ı Mansûr, tam adıyla Hüseyin bin Mansur el-Hallâc (858–922), İslam tasavvuf tarihinin en önemli, aynı zamanda en tartışmalı mutasavvıflarından biridir. Özellikle “Enel Hak” (Ben Hakk’ım) sözüyle tanınır ve bu ifade yüzünden dönemi ulemasının büyük tepkisini çekmiş, sonunda idam edilmiştir.
Kısaca Hallâc-ı Mansur
-
Doğumu: 858, Fars bölgesi (bugünkü İran)
-
Ölümü: 922, Bağdat
-
Mesleği / Kimliği: Sufi, mutasavvıf, şair, düşünür
-
Tasavvuf akımı: Melamilik etkisi, Bayezid-i Bistami çizgisi
Hayatı
-
Genç yaşta Kur’an’ı ezberledi.
-
Cüneyd-i Bağdadi ve Amr bin Osman el-Mekkî gibi büyük sûfilerle görüşerek tasavvuf yoluna girdi.
-
Uzun yıllar Mekke’de inzivaya çekildi ve ibadet yoğun bir yaşam sürdü.
-
Halk arasında çok sevildi, öğretileri yayıldıkça siyaset ve ulemanın dikkatini çekti.
“Enel Hak” sözü ve anlamı
Hallâc’ın “Enel Hak” demesi, tasavvufta fenâfillah hâline (benliğin yok olup ilahi varlıkta fani olması) işaret eder.
Bu söz mecazi ve mistik bir hâl ifade etse de, dönemin din adamları bunu şirk olarak yorumladı.
Tutuklanması ve İdamı
-
11 yıl Bağdat’ta hapsedildi.
-
922 yılında işkenceyle idam edildi.
-
Ölümünden sonra büyük sûfiler tarafından bir aşk şehidi olarak anıldı.
Eserleri
-
Tavâsîn (en bilinen eseri; şiir, hikmet ve tasavvufî metinler içerir)
-
Mektupları ve sözleri
Mirası
Hallâc, tasavvufta:
-
İlahi aşkın radikal savunucusu,
-
Hakikat uğruna canını veren bir “aşk şehidi”,
-
Sözleri ve hayatıyla Mevlânâ, Yunus Emre gibi sûfileri etkileyen önemli bir isim olarak kabul edilir.
