Pençik Kanunu, 1363 yılında I. Murad döneminde Osmanlı
Devleti'nde çıkarılmış bir kanundur. Farsça'da "penç" beş,
"yek" ise bir demektir. Bu kanun, savaşlarda ele geçirilen ganimetin
beşte birinin devlet hazinesine (Beyt-ül Mal'e) aktarılması ve geri kalanının
ise savaşa katılanlara bölüştürülmesi ile ilgilidir.
Kanunun Çıkış Nedenleri:
Devlet Hazinesinin Güçlendirilmesi: Savaşlardan elde
edilen ganimetin bir kısmının devlet hazinesine aktarılması, devletin mali
açıdan güçlenmesine ve yeni fetihler için gerekli kaynaklara sahip olmasına
yardımcı olmuştur.
Adil Bölüşüm: Daha önceleri ganimetlerin rastgele
dağıtılması, bazı askerlerin diğerlerinden daha fazla pay almasına neden
oluyordu. Pençik Kanunu ile ganimetin beşte biri devlet hazinesine ayrılırken,
geri kalanı savaşa katılan askerler arasında eşit olarak dağıtılmıştır. Bu
sayede daha adil bir paylaşım sistemi sağlanmıştır.
Dini Temel: Dönemin din adamları, Hazreti Muhammed
(sav)’in sünnetinde de ganimetin beşte birinin devlet hazinesine aktarılması
gerektiğine dair bilgiler vermişlerdir. Bu durum, Pençik Kanunu'nun kabulünde
önemli rol oynamıştır.
Pençik Kanunu'nun Kapsamı:
Ganimetin Beşte Biri: Kanun, savaşlarda ele geçirilen
tüm ganimetin beşte birinin devlet hazinesine aktarılmasını emretmiştir. Bu
ganimetler arasında altın, gümüş, mücevher, silahlar, zırhlar ve yiyecek gibi
değerli eşyalar yer almıştır.
Savaş Esirleri: Pençik Kanunu, savaş esirleri için de
geçerlidir. Esir alınan askerlerin bir bölümü çeşitli sınavlar sonrasında
Osmanlı ordusuna alınmıştır.
Kanunun Sonraki Gelişmeleri:
Ankara Muharebesi: Ankara Muharebesi'nden sonra
Osmanlı Devleti'nin savaşlara girmemesi ve savaş esirlerinin elde edilememesi
nedeniyle Pençik Kanunu'nun savaş esirleri bölümü kapsam dışına alınmıştır.
Devşirme Kanunu: Savaş esirlerinin orduya
kazandırılması fikri, Devşirme Kanunu ile ayrı bir kanuna bağlanmıştır. Bu
sayede Pençik usulüne göre alınan askerlerin orduya verebilecekleri zarar da
engellenmiş oldu.
Pençik Kanunu'nun Önemi: Pençik Kanunu, Osmanlı mali
sisteminin ve ordusunun gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Bu kanun sayesinde
devlet hazinesi güçlenmiş, orduya yeni askerler kazandırılmış ve ganimetin daha
adil bir şekilde dağıtılması sağlanmıştır.
