İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği: İşyerlerinde Güvenliğin Temeli
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Hizmetleri Yönetmeliği, Türkiye'de işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamlarının oluşturulması ve sürdürülmesi için temel yasal düzenlemelerden biridir. 29 Aralık 2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren bu Yönetmelik, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun bir tamamlayıcısı niteliğindedir. Amacı, işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunma yükümlülüklerini, bu hizmetlerin kapsamını, çalışma usul ve esaslarını belirlemek ve yetkilendirilecek kişi ve kurumların niteliklerini düzenlemektir.
Bu Yönetmelik, işyerlerinde risk değerlendirmesinden acil durum planlamasına, çalışanların eğitiminden sağlık gözetimine kadar birçok kritik İSG faaliyetinin nasıl yürütülmesi gerektiğini detaylandırır. İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki ve sorumlulukları net bir şekilde tanımlanmıştır. Ayrıca, işverenlerin bu hizmetleri işyerinde kendi imkanlarıyla veya ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) hizmet alarak nasıl sağlayacakları da Yönetmelik kapsamında belirlenmiştir. İşyerlerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre farklı yükümlülükler getirilmesi, sektörlere özgü risklerin dikkate alınmasını sağlamaktadır.
Yönetmeliğin Kapsamı ve Amacı
İSG Hizmetleri Yönetmeliği, kamu ve özel sektöre ait bütün işyerlerini, işverenleri ve çalışanları kapsar. Temel amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için sunulacak hizmetlerin usul ve esaslarını belirlemektir. Bu sayede:
- Mesleki risklerin önlenmesi: Çalışanların sağlığını olumsuz etkileyebilecek ve güvenliğini tehlikeye atabilecek risklerin belirlenerek ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi hedeflenir.
- Sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları: Çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal refah seviyelerinin yükseltilmesi ve çalışma ortamının ergonomik koşullara uygun hale getirilmesi amaçlanır.
- Koruyucu ve önleyici tedbirler: İş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçmek için gerekli tüm koruyucu ve önleyici tedbirlerin alınması zorunlu hale getirilir.
- Sorumlulukların belirlenmesi: İşveren, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki ve sorumlulukları netleştirilerek, İSG kültürünün işyerlerine yerleşmesi sağlanır.
Yönetmelik, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin bir bütün olarak ele alınmasını ve işyerlerinin özelliklerine göre özelleştirilmesini vurgular.
İSG Hizmetlerini Sağlama Yükümlülüğü ve Yöntemleri
İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sağlamakla yükümlüdürler. Bu hizmetler iki temel yöntemle karşılanabilir:
- İşyerinde Kendi İmkanlarıyla Kurum İçi Birim Kurarak: İşveren, belirli şartları sağlaması halinde (tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre değişir) işyerinde bir İSG birimi kurabilir ve tam zamanlı veya kısmi zamanlı olarak iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelini istihdam edebilir. Bu birimin kurulabilmesi için gerekli fiziksel şartların ve ekipmanların da sağlanması zorunludur.
- Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinden (OSGB) Hizmet Alarak: İşverenler, kendi imkanlarıyla İSG birimi kurma zorunluluğu olmayan veya kurmak istemeyen durumlarda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş OSGB'lerden İSG hizmeti satın alabilirler. OSGB'ler, birden fazla işyerine eş zamanlı olarak iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli hizmeti sunabilen özel kuruluşlardır.
Yönetmelik, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi atama sürelerini (aylık çalışma saatleri) de belirlemiştir. Bu süreler, az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflarda farklılık göstermektedir.
Görev, Yetki ve Sorumluluklar
Yönetmelik, İSG hizmetlerinde görev alan kilit personelin görev, yetki ve sorumluluklarını ayrıntılı olarak belirler:
- İş Güvenliği Uzmanı: İşyerinde risk değerlendirmesi yapmak, çalışma ortamı gözetimi yapmak, çalışanlara İSG eğitimi vermek, acil durum planları hazırlamak, iş ekipmanlarının güvenli kullanımını denetlemek, kaza ve meslek hastalıklarını araştırmak gibi görevleri bulunur. İş güvenliği uzmanları, A, B ve C sınıfı olmak üzere yetkinlik düzeylerine göre sınıflandırılır.
- İşyeri Hekimi: Çalışanların sağlık gözetimini yapmak (işe giriş ve periyodik muayeneler), işe bağlı sağlık sorunlarını tespit etmek, çalışma ortamının sağlık açısından uygunluğunu denetlemek, çalışanlara sağlık eğitimi vermek, meslek hastalıklarından korunma yöntemleri konusunda işverene danışmanlık yapmakla yükümlüdür.
- Diğer Sağlık Personeli (İşyeri Hemşiresi/Sağlık Memuru): İşyeri hekiminin talimatları doğrultusunda ilk yardım hizmetleri vermek, periyodik muayenelerde hekime yardımcı olmak, sağlık kayıtlarını tutmak ve İSG eğitimlerine destek vermek gibi görevleri vardır.
Bu profesyonellerin tümü, işverenle işbirliği içinde çalışarak işyerinde güvenli ve sağlıklı bir ortamın sürdürülmesinden sorumludur. Ayrıca, Yönetmelik, bu personelin görevlerini bağımsız bir şekilde yerine getirmelerini ve işverenin görevlerini engellememesini güvence altına alır.
İSG Hizmetlerinin İşleyişi ve Denetimi
İSG Hizmetleri Yönetmeliği, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işyerinde nasıl işleyeceğini de açıklar:
- Risk Değerlendirmesi: Tüm işyerleri, faaliyetlerinden kaynaklanan riskleri belirlemek ve bu risklere karşı önleyici tedbirleri almak amacıyla risk değerlendirmesi yapmak zorundadır. Bu değerlendirme, İSG hizmetlerinin temelini oluşturur.
- Eğitimler: Çalışanlara, işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde ve yeni ekipman kullanımı gibi durumlarda genel İSG eğitimleri ile mesleki risklere yönelik özel eğitimler verilmesi zorunludur.
- Sağlık Gözetimi: Çalışanların sağlığı, işe girişlerinde ve belirli periyotlarla işyeri hekimi tarafından muayene edilir. Bu muayeneler, çalışanın yaptığı işe uygunluğunu ve işe bağlı sağlık sorunlarının erken teşhisini amaçlar.
- Acil Durum Planları: İşyerlerinde olası acil durumlar (yangın, deprem, patlama vb.) için acil durum planları hazırlanmalı, tatbikatlar yapılmalı ve çalışanlar bu konuda eğitilmelidir.
- Kayıt ve Raporlama: İSG ile ilgili tüm faaliyetlerin (risk değerlendirmesi, eğitimler, muayeneler, kaza kayıtları vb.) düzenli olarak kayıt altına alınması ve belirli dönemlerde raporlanması zorunludur.
- Denetimler: İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından düzenli olarak denetlenir. Yönetmeliğe aykırı durumların tespiti halinde işverenlere idari para cezaları uygulanabilir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önleyerek, Türkiye'de çalışma hayatının kalitesini artırmayı hedefleyen kapsamlı bir düzenlemedir. İşverenlerin ve çalışanların bu Yönetmelik hükümlerine uygun hareket etmeleri, hem yasal zorunluluk hem de insan sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır.
