İmam-ı Âzam Ebû Hanife (tam adıyla Nûman bin Sâbit, 699 – 767), İslam hukukunun kurucu isimlerinden biri ve Hanefî Mezhebi’nin imamıdır. Sünnî dünyanın en yaygın mezheplerinden birinin kurucusu olarak, hem ilmî derinliği hem de adalet ve ahlâk anlayışıyla İslam tarihinde çok önemli bir yere sahiptir.
Kısa Biyografi
-
Doğum: 699, Kûfe (Irak)
-
Ölüm: 767, Bağdat
-
Tam adı: Nûman bin Sâbit
-
Unvanı: İmam-ı Âzam (en büyük imam)
Hayatı ve Eğitimi
-
Gençliğinde ticaretle uğraştı; aynı dönemde dönemin büyük âlimlerinden kelam, hadis ve fıkıh dersleri aldı.
-
Hammad bin Ebî Süleyman’ın talebesi olarak uzun yıllar fıkıh eğitimi gördü ve onun vefatından sonra ders halkasını devraldı.
-
Düşünce yapısı itibarıyla akla ve kıyasa (analojik düşünceye) büyük önem verdi.
İlmî Katkıları
1. Hanefî Mezhebi’nin Kurucusu
-
Ebu Hanife’nin görüşleri öğrencileri Ebu Yusuf, İmam Muhammed, Züfer gibi isimler tarafından sistemleştirilerek mezhep haline geldi.
-
Hanefî mezhebi bugün Türkiye, Balkanlar, Orta Asya, Hindistan, Pakistan, Suriye’nin bazı bölgeleri gibi geniş coğrafyalarda yaygındır.
2. Fıkıhta Akılcı Yöntem
-
Kuran ve hadislerin ardından kıyas, istihsan, örf gibi kaynakları kullanmasıyla bilinir.
-
Bu yaklaşım, onun fıkıh metodolojisine yenilik getiren bir isim olmasını sağlamıştır.
3. Hürriyet ve Adalet Vurgusu
-
Halifelerin baskı ve tekliflerine rağmen doğruluktan taviz vermedi.
-
Abbasi halifesi Ebu Cafer Mansur’un kadılık teklifini reddettiği için zindana atıldığı ve orada vefat ettiği rivayet edilir.
Eserleri
Ebû Hanife’nin eserleri doğrudan kaleme aldığı kitaplardan çok, öğrencileri aracılığıyla aktarılmıştır. Ona nispet edilen bazı eserler:
-
el-Fıkhu’l-Ekber
-
el-Âlim ve’l-Müteallim
-
el-Fıkhu’l-Ebsat
Mirası
-
İslam dünyasının en etkili hukukçularından biri kabul edilir.
-
Hem akılcı yaklaşımı hem de dinî ilimlere bütüncül bakışı ile sonraki nesilleri derinden etkilemiştir.
-
Hanefî mezhebinin yüzyıllardır geniş kitlelerce benimsenmesi, onun ilmî mirasının kalıcılığının en önemli göstergesidir.
