Geyhatu, 13. yüzyılda İlhanlılar Devleti’nin hükümdarlarından biri olarak tarihe geçen bir Türk-Moğol hükümdarıdır. 1291 ile 1295 yılları arasında hüküm sürmüştür. Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu Cengiz Han’ın torunlarından olan Geyhatu, İlhanlılar’ın beşinci hükümdarıdır ve özellikle kısa ama olaylı saltanatıyla tanınır.
Yaklaşık 1259 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası, İlhanlı hükümdarı Hülagü Han’ın torunu olan Abaka Han’dır. Geyhatu, küçük yaşlardan itibaren Moğol aristokrasisinin içinde yetişmiş, iyi bir askerî eğitim almıştır. Gençliğinde İlhanlı ordusunda görev almış, çeşitli seferlerde yer alarak savaş tecrübesi kazanmıştır.
1291 yılında İlhanlı hükümdarı Arğun Han’ın ölümü üzerine tahta geçmiştir. Arğun Han’ın ölümünden sonra İlhanlı Devleti’nde kısa süreli bir kargaşa dönemi yaşanmış, devlet ileri gelenleri arasında taht mücadelesi çıkmıştır. Bu ortamda Geyhatu, bazı güçlü emirlerin desteğiyle hükümdarlığını ilan etmiştir.
Tahta çıktıktan sonra Geyhatu, iç karışıklıkları bastırmak ve devleti yeniden istikrara kavuşturmak için çaba göstermiştir. Ancak saltanat dönemi genel olarak ekonomik sıkıntılar, iç huzursuzluklar ve yönetim zaaflarıyla anılmıştır. İlhanlı ekonomisi, Arğun Han döneminde yaşanan mali sorunların ardından büyük bir krize girmişti. Geyhatu, bu krizi çözmek için tarihte dikkat çeken bir uygulamaya başvurdu: kâğıt para. Çin’deki Yuan Hanedanı’nın kullandığı sistemden esinlenerek 1294 yılında “çav” adı verilen kâğıt parayı İran’da tedavüle soktu.
Ancak halk, kâğıt paraya güvenmediği için uygulama büyük bir ekonomik felakete yol açtı. Çarşılar durdu, ticaret çöktü ve kâğıt para kısa sürede kaldırılmak zorunda kaldı. Bu olay, İlhanlı tarihine “Geyhatu’nun kâğıt para deneyi” olarak geçmiştir ve Orta Çağ ekonomik tarihinin en ilginç örneklerinden biri olarak kabul edilir.
Geyhatu’nun döneminde sadece ekonomi değil, siyaset de büyük çalkantılarla geçti. Devlet içindeki Moğol beyleri arasındaki rekabet giderek arttı. Geyhatu’nun lüks ve eğlenceye düşkün yaşam tarzı, bazı devlet adamlarının ve askerlerin tepkisini çekti. 1295 yılında Emir Nevruz önderliğinde bir grup isyancı tarafından tahttan indirildi. Aynı yıl, Geyhatu yakalanarak boğduruldu ve böylece kısa süren saltanatı sona erdi.
Geyhatu’nun ölümüyle İlhanlı Devleti’nde kısa süreli bir kaos dönemi yaşanmış, ardından Gazan Han tahta geçmiştir. Tarihçiler, Geyhatu’yu zayıf bir yönetici olarak değerlendirse de onun dönemi, Moğol yönetiminin İran’daki etkisinin dönüşüm sürecinde önemli bir evre olarak kabul edilir.
Geyhatu, İlhanlı tarihinin ilginç figürlerinden biri olarak hatırlanır; kâğıt para denemesi, ekonomik çöküşe neden olan başarısız bir reform olarak tarihe geçmiştir. Ancak aynı zamanda, İlhanlıların Çin etkisini yönetim sistemlerine adapte etmeye çalıştıkları bir dönemin sembol isimlerinden biri olmuştur.
