Anadolu topraklarının ilk üniversitesi olarak kabul edilen ve günümüze ulaşan en eski medrese yapılarından biri olan Yağıbasan Medresesi, tarihi kaynaklara göre Danişmendname Beyliği döneminde inşa edilmiştir.
Bu önemli eğitim kurumu, Danişmendname Beyliği'nin güçlü hükümdarlarından Melik Danişmend Gümüştekin Ahmed Gazi'nin oğlu Yağıbasan tarafından yaptırılmıştır. Medresenin tam olarak ne zaman inşa edildiği konusunda farklı görüşler bulunmakla birlikte, 1157-1158 yılları arasında tamamlandığı genel kabul görmektedir.
Danişmendname Beyliği, 11. yüzyılın sonlarında Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinden biridir. Malazgirt Savaşı'nın ardından Anadolu'nun Türkleşmesi sürecinde önemli rol oynayan bu beylik, bilim ve eğitime verdiği önemle de dikkat çekmiştir. Yağıbasan Medresesi, bu dönemin mimari ve kültürel zenginliğinin bir göstergesi olarak günümüze ulaşan nadir eserlerdendir.
Medrese, açık avlulu ve tek katlı bir yapıya sahiptir. Taş işçiliği ve sade mimarisiyle dikkat çeken Yağıbasan Medresesi, yüzyıllar boyunca ilim ve irfan yuvası olarak hizmet vermiştir. Günümüzde restore edilerek turizme kazandırılan medrese, ziyaretçilerine Anadolu'nun erken Türk dönemi eğitim yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Yağıbasan Medresesi, sadece mimarisiyle değil, aynı zamanda Anadolu'daki eğitim tarihine yaptığı katkılarla da büyük önem taşımaktadır. Bu eser, Danişmendname Beyliği'nin Anadolu'daki yerleşik Türk kültürü ve bilim geleneğinin oluşumundaki rolünü açıkça ortaya koymaktadır.
