Bu süreç, genellikle Kanun ile gerçekleşir, ancak bazı durumlarda İçişleri Bakanlığı'nın yetkisi de söz konusu olabilir.
İlgili temel mevzuat 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'dur.
İşte ilçe sınır değişikliği kararının nasıl ve kimler tarafından verildiği:
1. Kanun ile Değişiklikler
- İl ve İlçe Kurulması/Kaldırılması/Merkezinin Belirlenmesi/Sınırlarının Değiştirilmesi: 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'na göre, illerin ve ilçelerin kurulması, kaldırılması, adlarının ve merkezlerinin belirlenmesi ve sınırlarının değiştirilmesi kanunla yapılır.
- Bir İlçenin Başka Bir İle Bağlanması: Benzer şekilde, bir ilçenin bir ilden alınıp başka bir ile bağlanması da kanun konusudur. Bu, doğrudan TBMM'nin (Türkiye Büyük Millet Meclisi) yetkisindedir.
Bu tür büyük çaplı idari değişiklikler, genellikle siyasi iradenin bir sonucu olarak ortaya çıkar ve uzun süren yasama süreçlerini gerektirir. İlgili illerin ve ilçelerin idare kurullarının (vali ve kaymakamlıklar bünyesindeki idari yapılar) ve bazen de genel meclislerinin (il genel meclisi gibi) görüşleri alınır.
2. İçişleri Bakanlığı Kararı ile Değişiklikler (Daha Küçük Ölçekli Düzenlemeler)
- Komşu İlçeler Arasındaki Sınır Düzenlemeleri: Eğer bir ilçe sınırının, komşu bir ilçe veya il ile olan sınırlarının yeniden düzenlenmesi söz konusu ise, bu genellikle İçişleri Bakanlığı'nın hazırlayacağı müşterek kararname ile gerçekleştirilir. Bu durumda ilgili il idare kurullarının da görüşleri alınır. Yani, iki ilçe arasında çok büyük bir idari değişiklikten ziyade, daha teknik ve coğrafi bir düzenleme söz konusu olduğunda Bakanlık yetkili olabilir.
Süreç ve Etkileşimler
İlçe sınırı değişikliklerinde genel süreç şu adımları içerebilir:
- Talep ve Başvuru: İlçe sınır değişikliği talepleri, ilgili yerleşim birimlerinin (köy muhtarlıkları, belediyeler) yazılı ve gerekçeli müracaatları ile başlatılabilir. Bu müracaatlar genellikle en yakın mülki amirliğe (Kaymakamlık veya Valilik) yapılır.
- Değerlendirme ve Görüş Bildirme: Kaymakamlık, müracaatı değerlendirir ve kendi görüşüyle birlikte bağlı bulunduğu Valiliğe gönderir. Valilikler de kendi illerini ilgilendiren talepleri incelemeye değer bulurlarsa, ilgili birimleri harekete geçirirler. Eğer talep iki ili ilgilendiriyorsa, müracaatı alan Valilik görüşleriyle birlikte konuyu İçişleri Bakanlığı'na iletir.
- İnceleme ve Hazırlık: İçişleri Bakanlığı (genellikle İller İdaresi Genel Müdürlüğü aracılığıyla) konuyu detaylı bir şekilde inceler. Coğrafi veriler, nüfus hareketleri, ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurulur. Haritalar ve krokiler hazırlanır.
- Karar Alma:
- Kanun Gerektiren Durumlar: Eğer değişiklik kanun gerektiriyorsa, ilgili Bakanlık (İçişleri Bakanlığı) bir Kanun Tasarısı veya Kanun Teklifi hazırlar ve TBMM'ye sunulur. TBMM'de görüşülüp kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı'nın onayı ile Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girer.
- Müşterek Kararname Gerektiren Durumlar: Daha küçük ölçekli sınır düzenlemelerinde ise, İçişleri Bakanlığı ilgili diğer bakanlıklarla (örneğin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) koordinasyon içinde bir müşterek kararname hazırlayarak yürürlüğe koyabilir.
Türkiye'de ilçe sınırlarının köklü bir şekilde değiştirilmesi, bir ilçenin kaldırılması veya başka bir ile bağlanması gibi kararlar TBMM tarafından çıkarılan kanunla gerçekleşir. Daha çok teknik ve coğrafi sınır düzeltmeleri ise İçişleri Bakanlığı'nın müşterek kararnamesi ile olabilir.
