14 Eylül Tarihte Bugün Neler Oldu?
14 Eylül tarihinin detaylarını sizler için derledik. Peki 14 Eylül'de kim doğdu, kim öldü, neler oldu? 14 Eylül dünyada ne günü? İşte tarihe kazınan ve merak uyandıran 14 Eylül Tarihte Bugün...
14 Eylül'de Meydana Gelen Olaylar
786 - Abbasi halifesi Memun, doğdu.
Tam adı Ebu'l-Abbas Abdullah el-Memun İbnü'r-Reşid olup 813-833 arasında Abbasi
halifesidir.
Mezhep çatışmalarını sona erdirmek
için çaba gösterirken bu çatışmaların daha da derinleşmesini yol açmış, sanat
ve bilim çalışmalarını destekleyerek batı felsefesini ve kültürünü Arapça’ya
tercüme ettirmiştir. İslam dünyasındaki Sünni-Şii ayrımına son verme kararı
herkesi şaşırttığı gibi kendi konumunun da sarsılmasına yol açtı. Varis olarak
kendi ailesinden biri değil, Hz. Ali'nin soyundan gelen ve kızıyla evlendirdiği
İmam Ali bin Musa er-Rıza'yı seçti. Abbasilerin geleneksel siyah bayrağı yerine
Şiilerin yeşil bayrağını benimsedi.
Memun, daha Merv'deyken, İslam
felsefesinde akılcılığı benimseyen Mutezile öğretisinin savunucularına ilgi
göstermeye başlamıştı. 833'ün başlarında ise, tüm halka Mutezileyi benimsetme
kararı aldı. O sırada Bizans'a karşı düzenlediği bir sefer nedeniyle Tarsus'ta
olduğundan, bu görevi Bağdat'ta bulunan Komutanı İshak bin İbrahim'e devretti.
İbrahim önce kadıları, ardından da geleneksel hadis bilginlerini toplayarak
onları Muntezileyi kabule zorladı. Ama, halifenin tehditlerle susturabileceğini
umduğu alimleri çok geçmeden başkaldırdılar.Bu direnişin başını Hanbelilik
mezhebinin kurucusu Ahmed İbn Hanbel çekiyordu. Zincire vurularak yargılanmak
üzere halifeye götürülen Ahmed İbn Hanbel, Memun'un Tarsus'taki ani ölümünden
(833) sonra geçici olarak serbest bırakıldı. 837'de halifeliğe gelen
Mütevekkil'in yeniden geleneksel Sünni akidesini benimsemek zorunda kalması bu
direnişin kararlılığıyla açıklanabilir.
786 - Abbasi halifesi El Hadi, öldü.
El-Hadi veya Ebu Abdullah Musa bin Mahdi el-Hadi dördüncü Abbasiler
halifesidir. Babası Mehdi öldüğünde, 785'te, Abbasi Halifesi olmuş ve iki yıl
halifelik yapmıştır. Kısa halifelik döneminde idare ettiği imparatorluğun
çeşitli bölgelerinde askerî mücadeleler yapılması gerekmiştir.
Hilafeti sırasında halka açık
olmasıyla ün yapmıştır. Bağdat’taki sarayını kendine devlet idaresini şikâyet
etmek veya başka bir devlet desteği elde etmek isteyen her türlü halktan
kişiler için açık tutmuştu. Bu nedenle Abbasilerin Emevilere nazaran daha açık
ve progresif bir devlet idare şekli uygulama politikasına gerçek katkılar
yapmıştır.
Halife olmadan Musa adıyla bilinen
Hadi ile sonradan halife olacak Harun Reşid kardeştiler.
1146 - Büyük Selçuklular'ın Musul ve
Halep Atabeyi ve Zengi hanedanının kurucusu İmadeddin Zengi, öldü. Selçuklu
hükümdarı II. Mahmud tarafından 1127 yılında Musul, 1128 yılında Halep
Atabeyliklerine atandı. Böriler'in elindeki Şam'ı birkaç defa kuşattı ama
alamadı. 24 Aralık 1144'de Urfa'daki Haçlıları yenerek Urfa Kontluğu'nun
varlığına son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı Müslümanların ilk büyük başarısı
olarak kabul edilir. 1146 yılında Yarankaş isimli Frenk kökenli bir köle
tarafından öldürüldü. Yerine Musul'da büyük oğlu I. Seyfeddin Gazi, Halep'te
ise küçük oğlu Nureddin Mahmud Zengi geçti.
İmadeddin Zengi, kendi ismiyle anılan
Musul'un kuzeyinde yer alan İmadiye kentini kurmuştur.
1812 - Fransa İmparatoru Napolyon,
ordularının başında büyük bir yangının sürdüğü Moskova'ya girdi.
1829 - Ruslar ile Edirne Antlaşması
imzalandı. Rusya, Sultan II. Mahmut'un Navarin'de Osmanlı donanmasının
yakılması ile sonuçlanan olaylardan dolayı savaş tazminatı istemesi üzerine, Osmanlı
Devleti’ne karşı savaş açtı. Sultan II. Mahmut bu arada Yeniçeri Ocağını
kaldırmış, yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye isimli yeni bir askeri
teşkilat kurmuştu. Teşkilatlanmasını henüz tamamlayamamış olan bu ordu Rus
kuvvetleri karşısında önemli bir varlık gösteremedi. Eflak ve Boğdan'ı işgal
eden Ruslar, Tuna'ya kadar indiler. Balkanları aşan Rusya, batıda Edirne,
doğuda ise Erzurum'a kadar ilerledi.
Bu gelişmeler üzerine Osmanlı Devleti
barış istedi. Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan sonra imzalanmış şartları en ağır
antlaşmalardan biri olan Edirne Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Yunanistan
Devleti'nin kurulmasını kabul etti ve elindeki birçok toprağı kaybetti.
1867 - Karl Marx'ın yazdığı Kapital'in
ilk cildi yayımlandı.
1901 - Amerika Birleşik Devletleri
Başkanı William McKinley New York'ta fuar açarken bir anarşist tarafından
vuruldu. 12 saat sonra yerine Theodore Roosevelt geçti.
1922 - İzmir'e bağlı Bergama ilçesi
düşman işgalinden kurtuldu.
1923 - Lozan Antlaşması uyarınca
Edirne'ye bağlı Karaağaç Tren İstasyonu Yunanlardan teslim alındı.
1928 - Mustafa Kemal, yeni Türk
harfleriyle ilgili yurt gezisine çıktı. 14-21 Eylül tarihlerinde Amasya, Sivas,
Kayseri ve Ankara'ya uğradı. Her yapılan yenilikten sonra halkı ikna etme ve
olası muhalefete de gözdağı verip bastırma gezileri olan bu seyahatlerde halk
ister istemez bu yenilikleri kabul etmiş veya kabul eder görünmüştür. Hilafetin
kaldırılmasından sonra halkın büyük çoğunluğu için en ağır ve kabul edilemez
olan yenilik, Kur’an alfabesinin kaldırılıp yerine kültürel altyapı açısından
en fazla yabancı olunan Latin harflerinin getirilmesi olmuştur.
1930 - Son Posta gazetesi sorumlu
müdürü Selim Ragıp Bey (Emeç) tutuklandı.
1933 - Türkiye ile Yunanistan Dostluk
Antlaşması imzaladı.
1936 - Milli Eğitim Bakanlığı,
ilkokullarda okutulacak "Alfabe" kitabını kabul etti. Alfabe'nin
yazarları: Murat Özgün ve İlhan Gökçe.
1944 - Radyo istasyonlarının kurulması
ve genişletilmesi yasası çıktı.
1954 - Fransa, Profesör Tevfik Remzi
Kazancıgil'e Légion d'honneur nişanı verdi.
1956 - Akis Dergisi toplatıldı.
1960 - Irak, İran, Kuveyt, Suudi
Arabistan ve Venezüella, petrol ülkeleri işbirliği teşkilatı olan OPEC'i kurdu.
Daha sonra sırasıyla Katar, Libya, Endonezya, Abudabi, Birleşik Arap
Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Ekvador ve Gabon da katıldılar. Dünya petrol üretiminin denetimini elinde
tutan ve dünya petrol üretiminin yaklaşık yarısını sağlayan OPEC ülkeleri ham
petrol rezervlerinin üçte ikisine ve doğal gaz rezervlerinin de üçte birine
sahip bulunmaktadır. Bu sebeple dünya petrol piyasasında zaman zaman etkili
olmaktadır.
1963 - Ömür boyu hapse mahkûm eski
Demokrat Parti Milletvekili Zeki Erataman tedavi gördüğü hastaneden kaçtı. Daha
sonra Erataman'ın Yunanistan'a iltica ettiği açıklandı.
1966 - Eski Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel
öldü. Türkiye'nin dördüncü Cumhurbaşkanı olan ve 27 Mayıs cuntasının
liderliğini yapan Cemal Gürsel, 219 gün süren komadan sonra Ankara Gülhane
Hastanesi'nde sabah saat 6.45'de öldü.
1969 - Balkan Boks Şampiyonası'nda
Seyfi Tatar ile Celal Sandal şampiyon oldu.
1970 - Filistinli gerillalar Ürdün'ün
ikinci büyük şehri İrbid'i kontrol altına aldılar.
1971 - Bilim ve Sosyalizm Yayınları
sahibi Süleyman Ege Lenin'in "Devlet ve İhtilal" kitabı nedeniyle 7,5
yıl hapse mahkûm oldu.
1972 - Aşık Mahsuni başbakana hakaret
ettiği iddiasıyla yargılandı.
1974 - Türk Silahlı Kuvvetleri'ne
10.000.000 TL. bağışlayan iş adamı Vehbi Koç'a madalya verildi.
1974 - Sinema oyuncusu ve yönetmeni
Yılmaz Güney, Adana'nın Yumurtalık ilçesi yargıcı Sefa Mutlu'yu öldürdü.
1980 - 12 Eylül cuntasının haklarında
tutuklama kararı çıkardığı DİSK, HAK-İŞ, TÜRK-İŞ ve MİSK yöneticilerine teslim
olmaları için 15 Eylül günü saat 18.00'e dek süre tanındı.
1980 - Milliyetçi Hareket Partisi
Genel Başkanı Alparslan Türkeş teslim oldu ve Uzunada'ya gönderildi.
1980 - İşçi ve memur maaşlarına %70
zam yapıldığı ve tüm grevlere son verildiği açıklandı. Darbeyle işbaşına gelen
askeri cuntanın memur ve işçilere yaptığı bu zam, sus payı olarak
değerlendirildi.
1982 - Lübnan Hıristiyan Falanjistleri
lideri ve Devlet Başkanı Beşir Cemayel, bombalı saldırıda öldürüldü. Cemayel
seçimden üç hafta sonra bombalı bir suikast sonucu öldürülmüştü. Bu suikast
üzerine, İsrail'in desteğiyle Falanjistler bir operasyon düzenleyip Sabra ve
Şatilla göçmen kamplarındaki yaklaşık 3 bin Filistinli sivile karşı Sabra ve
Şatilla katliamını gerçekleştirmişlerdir.
1997 - Van'da gerilim hattına takılan
askeri helikopterin düşmesi sonucu 10 asker hayatını kaybetti.
1998 - MİT ile bağlantısı kesinleşen Alaattin
Çakıcı’nın, 1981-1998 arasında 35 ayrı öldürme ve yaralama olayından dolayı
poliste sicili olduğu anlaşıldı. Derin devletin, cinayetleri Çakıcı gibi mafya
çeteleri liderlerine yaptırdığı öğrenildi.
1998 - İstanbul'un dört ayrı
bölgesinde seri orman yangınları çıktı. Yangınlarda yaklaşık 200 hektar
alandaki ağaçların kül olduğu ve orman yangınları nedeniyle İstanbul'da 15 gün
süreyle olağanüstü hâl ilan edildiği açıklandı. Bu yangınların sabotaj olma
ihtimali üzerinde duruluyor.
1999 - YÖK Rektörler Komitesi,
üniversite yerleşkelerinde, açık ya da kapalı alanlarda baş örtüsünü yasaklayan
ortak karar aldı. Kimlik kartındaki fotoğraf, derslikler, laboratuvarlar,
sosyal tesis ve spor alanlarında da baş örtüsü yasağı konuldu. 28 Şubat’ın en
etkili aktörlerinden olan YÖK başörtüsüne ve dini hassasiyetlere amansız bir
savaş açmıştı.
2003 - Kara Kuvvetleri Komutanı
Orgeneral Aytaç Yalman'ın YÖK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz ile görüşmesi
tartışmalara neden oldu. Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreterliği'nden yapılan
açıklamada, Orgeneral Yalman'ın Genelkurmay Başkanlığı'nın bilgisi dahilinde
görüşmede bulunduğu bildirdi. Bu açıklamayla TSK, hükümete gözdağı veriyor ve
devlet kurumları üzerindeki baskısını artırıp hakimiyet sağlamaya çalışıyordu.
14 Eylül'de Doğan Ünlüler
786 - Memun, Abbasi halifesi (ö. 9
Ağustos 833)
1769 - Alexander von Humboldt,
Prusyalı doğabilimci ve kâşif (ö. 1859)
1849 - Ivan Pavlov, Rus fizyolog (ö.
1936)
1926 - Michel Butor, Fransız yazar
1928 - Alberto Korda, Kübalı
fotoğrafçı (ö. 2001)
1934 - Kate Millett, ABD'li feminist
yazar
1947 - Sam Neill, İrlandalı aktör
1965 - Dimitri Medvedev, eski Rusya
devlet başkanı
1970 - Frank Christoph Schnitzler,
Alman ressam, şair, müzisyen ve aktör
1971 - İclal Aydın, Türk oyuncu, yazar
ve şair
1973 - Andrew Lincoln İngiltereli
oyuncu
1977 - Alex de Souza, Brezilya ve
Fenerbahçe'nin kaptanlığını yapmış futbolcu
1986 - Barış Özbek Almanya doğumlu
Türk futbolcu
14 Eylül'de Ölen Ünlüler
23 - Julius Caesar Drusus, İmparator
Tiberius'un tek oğlu (zehirlenerek) (d. MÖ 13)
775 - V. Konstantin, Bizans İmparatoru
(d. 718)
786 - El Hadi, Abbasi halifesi
1146 - İmadeddin Zengi, Büyük
Selçuklular'ın Musul ve Halep Atabeyi ve Zengi hanedanının kurucusu (d. 1085)
1321 - Dante Alighieri, İtalyan ozan
ve politikacı (d. 1265)
1851 - James Fenimore Cooper, ABD'li
yazar (d. 1789)
1901 - William McKinley, ABD'nin 25.
başkanı (d. 1843)
1916 - José Echegaray y Eizaguirre,
Nobel ödüllü İspanyol yazar (d. 1832)
1936 - Irving Thalberg, ABD'li film
yapımcısı (d. 1899)
1966 - Cemal Gürsel, Türkiye'nin 4.
Cumhurbaşkanı (d. 1895)
1982 - Beşir Cemayel, Lübnan Devlet
Başkanı (bombalı saldırıda) (d. 1947)
1982 - Grace Kelly, ABD'li aktris,
Monako prensesi (d. 1929)
1998 - Mehmed Kemal Kurşunlu,
gazeteci, yazar ve şair
1999 - Charles Crichton, İngiliz film
yönetmeni (d. 1910)
2005 - Robert Wise, ABD'li film yönetmeni, yapımcı (d. 1914)




