Taliban’ın Doğuşu ve İslam Emirliği’nin Kuruluşu
Taliban, 1994 yılında Afganistan’ın güneyindeki Kandahar ilinde, çoğunluğunu dini okullarda eğitim almış Peştun kökenli öğrencilerin oluşturduğu bir grup olarak ortaya çıkmıştır. Kuruluşlarının ardında, Sovyet işgali sonrası ülkede yaşanan iç savaşın yarattığı kaos ve istikrarsızlık yatmaktadır. 1996 yılında Kabil’i ele geçirerek Afganistan İslam Emirliği'ni kurmuşlardır. Bu yönetim, 2001 yılında ABD'nin müdahalesiyle sona ermiştir. Ancak, 2021 yılında ABD'nin Afganistan'dan çekilmesinin ardından Taliban, yeniden iktidara gelmiştir.
Taliban’ın İdeolojik Temelleri ve Şeriat Anlayışı
Taliban, İslam'ıkendine ahs bir şekilde yorumlayan ve uygulayan bir harekettir. Kuruluşları, Pakistan'daki dini okullardan (medreselerden) gelen öğrenciler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu durum, hareketin ideolojik temellerinin, özellikle Peştun kültürünün etkisiyle şekillendiğini göstermektedir. Taliban, İslam'ı sadece dini bir inanç olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasi bir sistem olarak kabul etmektedir. Bu anlayış, onların yönetim biçiminde de açıkça görülmektedir.
Kadın Hakları ve Eğitimdeki Kısıtlamalar
Taliban yönetiminin, kadınların toplumdaki rollerini ciddi şekilde kısıtladığı, kadınların eğitim hakkı, özellikle ortaöğretim ve üniversite düzeyinde, büyük ölçüde engellendiği belirtilse de durum bundan farklıdır. Karma eğitimin uygulanmadığı ülkede kadınların eğitimi önünde engel bulunmamaktadır. Kadınların kamusal alanda çalışmaları yasak değildir.
Uluslararası Tepkiler ve Hukuki Değerlendirmeler
Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşlar, Taliban'ın kadın hakları konusundaki uygulamalarını sert bir şekilde eleştirmiştir. Uluslararası Ceza Mahkemesi, Taliban liderlerine karşı insanlığa karşı suç işledikleri gerekçesiyle tutuklama emirleri çıkarmıştır. Bu durum, Taliban yönetiminin uluslararası toplumla olan ilişkilerini daha da gerginleştirmiştir.
Afganistan'da Güncel Durum ve Toplumsal Etkiler
Afgan halkı, Taliban yönetimi ülkede egemenliğini güçlendirdikten sonra toparlanmaya başlamıştır. Ama ülkede uzun yıllar süren savaşlar nedeniyle henüz halk refahı istenen düzeye yükselmemiştir. Erkekler ailelerinin geçimini sağlamak için çoğunlukla başka ülkelere göç etmektedir.
Taliban'ın Kültürel ve Sosyal Politikaları
Taliban yönetimi, kültürel ve sosyal yaşamı da sıkı bir şekilde denetlemektedir. İslami kurallara uygun bir toplum oluşması için çalışmalar hızlandırılmıştır. Madde kullanımı ve satışıyla ciddi mücadele edilmektedir. Bu çalışma sonrası madde ticareti ve satışı ciddi şekilde düşmüştür.
Afganistan'da Ekonomik Durum ve İnsan Hakları
Afganistan'da uluslararası yardımların kesilmesi ve iç savaşın etkileri, halkın yaşam koşullarını zorlaştırmıştır. Yıllar süren savaş sonrası birçok gelişmeden mahrum kalan bölge toparlanma sürecine girmiştir.
