Suriye’de İsrail’in kışkırtmasıyla ayaklanan Dürzi gruplar ile devlet güçleri karşı karşıya geldi. Yaşanan çatışmalara israil’in de müdahale etmesiyle Suriye, eski kaotik günlere dönmeye başladı. Peki Dürziler kimdir? Dürzi ne demek? Tarihleri, inançları ve yaşam biçimleri nasıldır? İşte Dürziler hakkında az bilinen bilgiler:
Dürzilik, Orta Doğu'da, özellikle Lübnan, Suriye, İsrail ve Ürdün'de yaşayan, kendine özgü inanç ve gelenekleri olan monoteist bir dini topluluktur. İslam'ın Şii mezhebinin İsmailiyye kolundan doğmuş, ancak zamanla İslam'ın ana akımlarından farklılaşarak ayrı bir dini yapıya dönüşmüştür. Dürziler, "tevhid ehli" olarak da bilinirler ve inançlarını genellikle dışarıya kapalı tutarlar.
Dürzilik Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Dürzilik, 11. yüzyılın başlarında, Mısır'da hüküm süren Fatımi Halifesi El-Hakim Bi-Emrillah'ın tanrısallığını ilan etmesiyle ortaya çıkmıştır. El-Hakim'in kayboluşu (bazı kaynaklara göre ölümü) sonrası, takipçileri O'nun gaiplikte olduğuna ve bir gün geri döneceğine inanmışlardır. Bu inanç sistemi, El-Hakim'in veziri Hamza ibn Ali tarafından sistemleştirilmiş ve yayılmıştır.
Dürziliğin adı, ilk misyonerlerinden biri olan Muhammed bin İsmail ed-Derazî'den gelir. Ancak Dürziler kendi dinlerini bu isimle anmazlar; kendilerini "Muvahhidun" (Tevhid Ehli) olarak tanımlarlar. Bu isim, Allah'ın birliğine (tevhid) olan mutlak inançlarını vurgular.
Dürzilik, kısa bir yayılma döneminin ardından yaklaşık 1043 yılında kapalı bir din haline gelmiştir. Bu tarihten sonra Dürziliğe sonradan katılma veya din değiştirmeyle geçiş mümkün değildir; Dürzi olunabilmesi için Dürzi bir ailede doğmuş olmak şarttır.
Dürzilerin İnançları ve Temel Prensipleri
Dürzilik, İslam'ın bazı kavramlarını kullanmakla birlikte, tevhit inancına dayalı, kendine özgü mistik ve felsefi öğretilere sahiptir. İnanç sistemleri oldukça komplekstir ve genellikle sadece topluluğun "akil" (bilgili) üyeleri arasında paylaşılır. "Cuhhal" (cahiller/bilmeyenler) denilen sıradan Dürziler ise dini metinlere doğrudan erişemezler.
Temel inançları şunları içerir:
- Tevhid (Allah'ın Birliği): Allah'ın mutlak ve eşsiz birliği, Dürziliğin temelidir. Allah'ın herhangi bir şeye benzetilemeyeceği, tasvir edilemeyeceği ve cisimsel bir varlığı olmadığına inanılır.
- El-Hakim'in Tanrısallığı: Fatımi Halifesi El-Hakim Bi-Emrillah'ın, Allah'ın son ve en yüce tecellisi olduğuna inanılır. Onun bedenen kaybolduğuna ancak ruhsal olarak varlığını sürdürdüğüne ve ahir zamanda tekrar döneceğine inanırlar.
- Ruh Göçü (Tenasüh/Reenkarnasyon): Dürziler ruhun ölümden sonra başka bir bedene geçtiğine inanırlar. Bir Dürzi'nin ruhu sadece başka bir Dürzi'nin bedenine geçer. Bu, Dürzi nüfusunun sabit kalmasının da bir açıklamasıdır.
- Kutsal Kitapları: Dürzilerin temel kutsal kitabı, "Hikmet Risaleleri" veya "Resailü'l-Hikme" olarak bilinir. Bu metinler, Dürzi inançlarının felsefi ve mistik yönlerini içerir. Kur'an-ı Kerim'e saygı duysalar da kendi yorum ve öğretilerine sahiptirler.
- Gizlilik (Takıyye): Dürzilik, özellikle tarihsel süreçte maruz kaldıkları baskılar nedeniyle inançlarını gizli tutma pratiğini (takıyye) benimsemiştir. Bu, onların dış dünyaya karşı kapalı bir topluluk olarak varlıklarını sürdürmelerini sağlamıştır.
- Yedi Şart/İlke: Dürzilerin dini hayatlarını şekillendiren yedi temel ilke bulunur: Doğruluk, kardeşler arasında yardımlaşma, putlara tapmamak, şeytandan ve kötü güçlerden uzak durmak, Allah'ın birliğini tasdik etmek, El-Hakim'in tecellisini kabul etmek ve diğer Dürzilere karşı sadakat. Namaz, oruç, hac gibi İslam'ın beş şartı Dürzilikte farklı yorumlanır ve genellikle sembolik anlamlar yüklenir.
Yaşam Biçimleri ve Toplumsal Yapı
Dürzi toplumu, dini açıdan "akil" (bilgili, dinin sırlarına vakıf olanlar) ve "cuhhal" (bilgisizler, sıradan halk) olarak ikiye ayrılır. Akil Dürziler, dini metinleri okuyup yorumlayabilen, dini ritüelleri ve ibadetleri yerine getiren kişilerden oluşur. Cuhhal ise daha çok toplumsal yaşamın içinde yer alır ve dinin temel ahlaki kurallarına uyarlar.
Dürziler, genellikle dağlık bölgelerde, kapalı topluluklar halinde yaşamayı tercih etmişlerdir. Bu durum, onların kültürlerini ve inançlarını dış etkilerden korumalarına yardımcı olmuştur. Misafirperverlik, dürüstlük, cesaret ve toplumsal dayanışma Dürzi toplumunun öne çıkan özellikleridir.
Nerede Yaşarlar?
Dürziler, başta Lübnan'ın Şuf ve Aley bölgeleri, Suriye'nin Süveyda (Cebel-i Dürüz) bölgesi, İsrail'in kuzeyindeki bazı köyler ve Ürdün'ün bazı bölgelerinde yoğun olarak yaşarlar. Ortadoğu siyasetinde ve tarihinde önemli roller oynamışlardır.
Dürzilik, gizemli yapısıyla dışarıdan tam olarak anlaşılamayan, ancak kendi içinde güçlü bir dayanışma ve inanç sistemine sahip köklü bir topluluktur.
