Batman Bölgesinde Aşiret Gerçeği ve Sosyolojik Çerçeve
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, tarihsel derinliği, etnik çeşitliliği ve karmaşık sosyal katmanlarıyla Türkiye'nin en dinamik coğrafyalarından biridir. Bu coğrafyanın toplumsal dokusunu anlamak, yalnızca resmi idari sınırları veya makro-politik gelişmeleri incelemekle mümkün değildir; zira bölgenin asıl belirleyici unsuru, yüzyıllardır süregelen ve modernitenin tüm aşındırıcı etkilerine rağmen varlığını dönüştürerek sürdüren "aşiret" (eşîr) yapılanmalarıdır.
Batman, 1950'lere kadar "İluh" adıyla bilinen küçük bir köy yerleşimi iken, petrolün bulunması ve sanayileşme hamlesiyle birlikte devasa bir göç dalgası alarak metropolleşmiş bir kenttir. Receban aşireti, bu dönüşümün hem tanığı hem de öznesidir. Aşiretin sosyolojisi, Batman'ın kırsal hinterlandından şehir merkezine akan nüfus hareketliliği ile doğrudan ilintilidir. Bu bağlamda rapor, Receban aşiretini statik bir "geleneksel topluluk" olarak değil, modernleşme süreçleriyle aktif bir müzakere içinde olan, ekonomik ve siyasi stratejiler geliştiren dinamik bir aşirettir.
Köklerden Günümüze: Receban Aşireti
Güneydoğu Anadolu’nun köklü topluluklarından biri olan Receban Aşireti, günümüzde ağırlıklı olarak Batman ve çevresinde varlığını sürdürmektedir. Özellikle Batman merkeze bağlı Akça, Erköklü (Ermiye), Karayün, Oymataş ve Çayüstü köyleri ile Beşiri ilçesinin Çevrimova ve Üçkuyular gibi bölgelerinde yoğunlaşmışlardır. Ancak aşiretin nüfuzu sadece bu bölgeyle sınırlı kalmamış; tarihsel süreçteki göçler neticesinde Siirt, Bitlis, Muş, Şanlıurfa ve hatta sınır ötesinde Suriye ve Irak’ın belirli bölgelerine kadar yayılmıştır.
Aşiretin kökenine dair en güçlü rivayetler, soylarının Fars bölgesindeki Sasanilere dayandığı yönündedir. "Farsname" gibi tarihi kaynaklarda yer alan bilgilere paralel olarak, Recebanlıların 15. yüzyılın sonlarına doğru Fars bölgesindeki iç karışıklıklar ve sürgünler nedeniyle göç ettikleri düşünülmektedir. Bu tarihi yolculuk, onları önce Irak ve Suriye coğrafyasına, ardından da Anadolu’nun kadim toprakları olan Diyarbakır ve Şanlıurfa bölgelerine taşımıştır.
"Receban" İsminin İzinde Etimoloji ve Tarihsel Kökenler
Bir topluluğun kimliği, isminde saklıdır. Kürt aşiret yapılanmalarında isimlendirme pratikleri, genellikle ataya atıf (patronimik), coğrafi köken (toponimik) veya o topluluğu niteleyen bir özellik üzerine kuruludur.
Dilbilimsel Analiz: "-an" Eki ve Aidiyet
"Receban" ismi, morfolojik olarak incelendiğinde, kök kelime olan "Receb" ile Kürtçe'de çoğul, aidiyet ve yer bildiren "-an" (veya "-an") son ekinin birleşiminden oluşur. Bu yapı, "Receb'in soyundan gelenler", "Receb'e tabi olanlar" veya "Receb'in halkı" anlamlarını taşır. Benzer bir yapı, bölgedeki diğer aşiret isimlerinde de (örneğin; Alikan - Ali'nin soyu, Raman - Raman bölgesinin halkı/soyu) görülmektedir.
İsmin kökündeki "Receb" (Recep) şahıs adı, aşiretin kurucu atası olarak kabul edilen tarihsel veya mitolojik bir figüre işaret eder. Sözlü tarih anlatılarında aşiretlerin şecereleri genellikle karizmatik bir lider figürüne dayandırılır. Receban aşireti için de bu figür, aşireti bir araya getiren, kan bağı veya siyasi ittifakla klanları birleştiren bir "büyük baba" figürüdür.
Receban aşiretinin atası sayılan Recep Kethüda’nın 17. yüzyılda yaşadığı düşünülmektedir. İnanç yapısı bakımından aşiretin tamamı günümüzde Müslüman olup Şafii mezhebine mensuptur. Tarihsel belgeler, aşiretin uzun süredir İslami geleneklere sıkı sıkıya bağlı olduğunu göstermektedir.
Rişvan Konfederasyonu ile Olası Bağlar
Receban aşiretinin kökenlerine dair en güçlü hipotezlerden biri, Anadolu'nun en büyük aşiret konfederasyonlarından biri olan Rişvan (Reşwan) ile olan potansiyel bağlantısıdır. Rişvan konfederasyonu, tarihsel olarak Adıyaman, Gaziantep, Malatya ve Kahramanmaraş hattında yoğunlaşmış olsa da, Osmanlı'nın iskân politikaları (özellikle 18. yüzyıldaki Rakka iskânı ve sonrası dağılmalar) neticesinde konfederasyona bağlı kolların doğuya, Diyarbakır ve Batman havzasına doğru göç ettiği bilinmektedir.
İsim Benzerliği ve Fonetik Dönüşüm: "Receban" ile Rişvan'ın alt kolları arasında fonetik benzerlikler veya Rişvan şemsiyesi altında "Receban" veya benzeri oymakların varlığı, bu tarihsel bağın bir göstergesi olabilir.
Göç Yolları: Orta Anadolu ve Batı Güneydoğu'dan Dicle havzasına yapılan tarihsel göçler, aşiretlerin parçalanarak yeni bölgelerde, ana gövdeden bağımsız ama ismen köklerine sadık yeni aşiretler kurmasına neden olmuştur. Receban'ın Batman bölgesindeki varlığı, bu doğuya yönelimli göç dalgalarının bir bakiyesi olarak okunabilir.
Tarihsel Olaylar ve Osmanlı İdaresi
Receban aşiretinin tarihsel belleğinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun merkeziyetçi politikaları ve yerel beyliklerle (Mirlik) olan ilişkiler önemli bir yer tutar.
Yakın siyasi tarih incelendiğinde, Receban Aşireti’nin Osmanlı’nın son dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki duruşu belirgindir. Sultan II. Abdülhamid tarafından kurulan Hamidiye Alayları içerisinde yer almayan aşiret, daha çok kendi iç dinamikleriyle hareket etmiştir. 1925-1930 yılları arasındaki süreçte, özellikle Şeyh Said İsyanı döneminde Raman ve Reşkotan aşiretleri ile birlikte hareket ederek bölgedeki siyasi hareketliliğin merkezinde yer almışlardır.
Aşiretin yerleşim tarihindeki en kritik noktalardan biri, bugün sular altında veya yer değiştirmiş olan "El Medina" ilçesidir. Diyarbakır’ın eski ilçelerinden olan ve Batman Çayı kıyısında bulunan El Medina, 1650’lerden 1926 yılına kadar Recebanlılara ev sahipliği yapmıştır. Ancak 1926 yılında Batman Çayı’nın taşması ve bölgenin sular altında kalmasıyla aşiret, bugünkü Batman, Beşiri, Silvan ve Bismil ovalarına dağılarak yeni bir yerleşik düzene geçmiştir.
Aşiretin liderlik silsilesi ve "Keyalık" (Ağalık/Liderlik) yapısı, Haci Ali Keya ve soyu üzerinden şekillenmiştir. 19. yüzyılın sonlarında Haci Ali Keya’nın vefatıyla liderlik oğlu Ömer Ağa’ya geçmiştir. Ömer Ağa, otoriter yapısı ve tavizsiz yönetimiyle tanınırken, aile içindeki iktidar mücadelesi aşiretin kaderini derinden etkilemiştir. Özellikle amcası Haci Şehmus ile yaşanan çekişmeler ve arazi anlaşmazlıkları, aşiret içi dengeleri zaman zaman sarsmıştır.
Mirlik Dönemi: Batman ve çevresi, tarihsel olarak Botan ve Garzan mirliklerinin nüfuz alanı içinde yer almıştır. Receban aşireti, bu mirlikler döneminde muhtemelen askeri güç sağlayan ve tarımsal üretim yapan yarı-göçebe veya yerleşik bir unsur olarak işlev görmüştür.
II. Mahmut ve Merkeziyetçilik: 19. yüzyılda II. Mahmut döneminde Kürt mirliklerinin tasfiyesi ile birlikte, bölgede bir güç boşluğu (interregnum) oluşmuş ve bu boşluk, aşiret reislerinin (Ağaların) güçlenmesine yol açmıştır. Receban aşireti de bu süreçte kendi iç hiyerarşisini güçlendirerek, yerel bir güç odağı haline gelmiştir.
Milli Mücadele ve Cumhuriyet Dönemi: Cumhuriyetin ilanı ve sonrasındaki sınır çizimleri (Suriye sınırı), aşiretlerin mevsimsel göç yollarını (yaylak-kışlak) sınırlamış ve Receban aşiretini tamamen yerleşik hayata, özellikle tarıma yönelmeye zorlamıştır. Beşiri ovasındaki tarımsal arazilerin önemi bu dönemde artmıştır.
Coğrafi Dağılım ve Yerleşim Analizi: İl, İlçe ve Köyler
Receban aşireti, Batman ili merkezli olmakla birlikte, idari sınırları aşan bir nüfuz alanına sahiptir.
Recebanlıların sosyal hafızasında 1950’li yıllarda başlayan kadastro çalışmaları derin izler bırakmıştır. Batman’ın petrolün bulunmasıyla hızla şehirleştiği ve havaalanı gibi stratejik noktaların kurulduğu dönemde, tapu kayıtları ve mülkiyet hakları konusunda büyük sorunlar yaşanmıştır. Aşiret önde gelenleri, o dönemde yapılan kadastro işlemlerinde hile ve usulsüzlükler yapıldığını, Haci Ali Keya’nın gerçek mirasçılarının haklarının gasp edildiğini ve bu mağduriyetin hukuksal etkilerinin günümüze kadar sürdüğünü savunmaktadır.
Anadolu’nun doğusuna doğru gerçekleşen göç hareketleri ise aşiretin bir kolunu Kars ve Ardahan bölgesine taşımıştır. Osmanlı-Rus savaşları ve bölgesel iskan politikalarıyla Serhat bölgesine giden Recebanlılar, burada "Recepli" adıyla da anılmışlardır. Kimi köylerde Kürt kimliklerini ve dillerini koruyarak varlıklarını sürdüren bu kol, Gürcistan sınırına kadar uzanan geniş bir coğrafyada aşiretin izlerini yaşatmaktadır.
Batman Merkez: Kentleşen Aşiret
Batman şehir merkezi, günümüzde Receban nüfusunun en yoğun olduğu lokasyondur. Bu durum, 1980'lerden sonra yaşanan köyden kente göç dalgalarının (güvenlik nedenleri ve ekonomik faktörler) bir sonucudur.
Batman’da Recepler, Aydınkonak, Akça, Tilmerç, Erköklü, Karayün, Kanatlı, Güvercin, Ünlüce, Okçu köylerinde Receban aşireti üyeleri yoğun olarak yer almaktadır.
Mahalle Bazlı Yoğunlaşma: Batman merkezde, aşiret üyeleri genellikle kentin ilk gecekondu ve gelişme alanları olan mahallelerde yoğunlaşmıştır. Örneğin; 19 Mayıs, Çay, Bağlar, Yavuz Selim ve Hürriyet gibi mahalleler, kırsaldan gelen Recebanlı ailelerin ilk yerleşim noktaları olmuş ve burada "şehir içi köyler" oluşturarak dayanışma ağlarını sürdürmüşlerdir.
Ekonomik Entegrasyon: Şehir merkezindeki Recebanlılar, inşaat sektörü, yerel ticaret, taşımacılık ve hizmet sektöründe aktif rol oynamaktadır. Aşiretin kentsel yüzü, Recebanlılar Derneği gibi sivil toplum kuruluşları aracılığıyla temsil edilmektedir.
Beşiri İlçesi: Tarihsel ve Tarımsal Merkez
Batman'ın Beşiri ilçesi, Receban aşiretinin kırsal kalbi ve tarihsel köklerinin en derin olduğu bölgedir. Beşiri'nin coğrafi yapısı, geniş Garzan Ovası'nı kapsaması nedeniyle tarıma (özellikle buğday, arpa, mercimek ve son dönemde mısır) son derece elverişlidir.
Garzan Ovası ve Köyler: Receban aşireti, Garzan çayı havzasında ve Beşiri ovasındaki birçok köyde yerleşiktir. Bu köylerde tarımsal üretim, aşiret ekonomisinin belkemiğini oluşturur.
Köy İsimleri ve Aidiyet: Bölgedeki köylerin resmi (Türkçe) ve yerel (Kürtçe) isimleri bulunmaktadır. Receban aşiretine ait köyler genellikle Beşiri'nin güney ve batı kesimlerinde yoğunlaşır. Ancak burada çok hassas bir "aşiretler coğrafyası" ayrımı yapmak gerekmektedir. Çünkü Beşiri, tek bir aşiretin değil, birden fazla güçlü aşiretin (Alikan, Raman, Receban, Sinan) iç içe yaşadığı bir mozaiktir.
İl Dışı Varlık: Diyarbakır ve Mardin Bağlantısı
Aşiretler idari sınırları tanımazlar. Receban aşiretinin Batman'daki yoğunluğunun yanı sıra, Diyarbakır'ın Bismil ilçesinde ve Mardin'in kuzey ilçelerinde de (özellikle sınıra yakın bölgelerde) akraba toplulukları bulunmaktadır. Bu dağınıklık, tarihsel göç yolları ve kız alıp verme (evlilik) yoluyla kurulan akrabalık bağlarıyla açıklanabilir.
Alizer Aşireti İçindeki Receban Kolu
Pir Ali Efzeli’nin soy şeceresini içeren belgelerde, Recebanlıların Alizer Aşireti içinde bir kabile olarak yer aldığı belirtilmektedir.
Alizer Aşireti İçindeki Kabileler:
-
İsereman
-
Receban
-
Mellan
-
Beyreman
-
Şey İbraman
-
Şeyh Hesenan
-
Mirzan
-
Cabıran
-
Maşan
-
Ayntaplıyan
-
Şerkiyan
-
İzoliyan
Suriye’de Rakka, Tel Abyad, Ayn el Arab (Kobanê), Kamışlı, Cisni Subğir gibi bölgelerde yüzlerce haneden oluşan büyük Receban yerleşimleri bulunmaktadır.
Aşiret Liderleri ve Soy Ağacı Bilgileri
Hacı Ali Keya (Ağa)
Receban Aşireti’nin 19. yüzyıldaki en önemli liderlerinden biridir.
Eşi Ayşana Mala Kase’dir.
Çocukları: Ömer, Hüseyin, Humro, Heve.
Ömer Ağa
Hacı Ali Keya’nın ölümünden sonra aşiretin lideri olmuştur. Otoriter ve adaletli yapısıyla tanınır.
Sülaleler arasındaki ilişkiler şöyledir:
-
Hacı Şehmus Ağa ve çocukları ile Ömer Ağa arasında anlaşmazlıklar olmuştur.
-
Mirze Ağa ile akrabalık (Humro’nun Mirze Ağa’ya gelin verilmesi) nedeniyle iyi ilişkiler sürmüştür.
-
Mala Haci (Haci Ali) ile akrabalık bağları nedeniyle karşılıklı destek devam etmiştir.
Ömer Ağa’nın Soy Kolları (özet):
-
Ömer Ağa’nın ilk evliliğinden Osman (genç yaşta vefat etti)
-
İkinci evliliğinden: Ömer (2), Hüseyin ve Hudla
Aşiretin temel soy ağacında geçen diğer önemli isimler:
-
Recep Ağa
-
Memyan Ağa
-
Reco Ağa
-
Ali Ağa
-
İsa Ağa (oğlu: Mirza Ağa)
-
Ali Keya
-
Hacı İbrahim Ağa
-
Hacı Şehmus Ağa
-
Rızgo, Mehemed, Yusuf, Süleyman, Ali
-
Mustafa, Nasrettin, Abdulbasir, Selahattin
-
Şahbettin, Mehmet Demirhan
-
Osman, Müjdat, Ali, Hüseyin, Yavuz Hasan, Behçet, İbrahim, Mehmet Emin
Bu isimler, Receban Aşireti’nin Batman merkezli büyük soy kollarını oluşturmaktadır.
Sosyal Yapı, Liderlik ve Modernleşme: "Recebanlılar Derneği"
Aşiretlerin 21. yüzyıldaki en büyük sınavı, geleneksel feodal hiyerarşiyi modern demokratik ve hukuki normlarla nasıl bağdaştıracaklarıdır. Receban aşireti, bu konuda bölgedeki en çarpıcı örneklerden birini sergilemekte ve kurumsallaşma yoluna gitmektedir.
Geleneksel "Ağalık"tan Modern "Başkanlığa"
Eskiden aşiret liderliği (Ağalık), babadan oğula geçen, mutlak itaat ve ekonomik bağımlılık (marabalık) üzerine kurulu bir sistemdi. Ancak günümüzde Batman gibi metropollerde bu yapı sürdürülemez hale gelmiştir. Eğitim seviyesinin artması, ekonomik özgürleşme ve siyasi katılım, liderlik tanımını değiştirmiştir.
Recebanlılar Derneği: Aşiret, "Recebanlılar Derneği" adı altında tüzel bir kişilik kazanmıştır. Bu, aşiretin "kan bağına dayalı bir topluluk" olmaktan çıkıp "sivil toplum örgütü" (STK) niteliği kazanma çabasıdır.
Yönetim Yapısı ve Karar Alma Mekanizmaları
Yakın zamanda gerçekleştirilen dernek kongresi ve seçimler, aşiretin iç demokrasisini göstermesi açısından kritik veriler sunmaktadır.
Başkan Mehmet Salih Baktaş: Dernek başkanlığına seçilen Mehmet Salih Baktaş'ın profili ve söylemleri, "yeni nesil aşiret liderliği"ni temsil etmektedir. Baktaş, göreve gelirken yaptığı açıklamada çok önemli bir dengeye işaret etmiştir: "Karar alırken aile büyüklerimizle de istişare edeceğiz".
Bu cümle, modern hukuk ile geleneksel yaşlılar yönetimi sentezidir. Dernek yasal bir çatıdır, ancak meşruiyetin kaynağı hala "aile büyükleri" (Ruspîler / Aksakallılar) ve onların temsil ettiği töredir. Başkan, tek başına karar verici değil, bir moderatör ve sözcü konumundadır.
Recebanlılar Derneği Yönetim Kurulu
İsim Görev
Mehmet Salih Baktaş Başkan
Hayrettin Gönkek Yönetim Kurulu Üyesi
Sirdin Akın Yönetim Kurulu Üyesi
Mehmet Şerif Doğu Yönetim Kurulu Üyesi
Hamza Bukadar Yönetim Kurulu Üyesi
Serdar Özerdem Yönetim Kurulu Üyesi
Metin Tatsız Yönetim Kurulu Üyesi
Bu liste, aşiretin tek bir ailenin tekelinde olmadığını, farklı soyadlarına sahip (Baktaş, Gönkek, Akın, Doğu, Bukadar, Özerdem, Tatsız) geniş bir koalisyon olduğunu kanıtlamaktadır. Bu "konfederatif" yapı, aşiretin iç bütünlüğünü korumasını sağlamaktadır.
Derneğin (Aşiretin) Amaçları ve Fonksiyonları
Derneğin ilan edilen önceliği "sosyal yardımlaşma ve dayanışma durumlarını iyileştirmek"tir. Bu, modern kent yaşamında devletin sosyal güvenlik açıklarını kapatan bir mekanizmadır.
Taziye (Yas) Kültürü: Kürt toplumunda taziyeler, sosyal birliğin yeniden üretildiği en önemli alanlardır. Dernek, taziye evlerinin inşası, giderlerinin karşılanması ve taziye ziyaretlerinin organizasyonunu üstlenir.
Eğitim Bursları: Gençlerin üniversite eğitimi alması teşvik edilerek, aşiretin bürokrasi ve iş dünyasındaki gücünün artırılması hedeflenir.
Hukuki ve Sosyal Arabuluculuk (Sulh): Kan davalarının veya aileler arası husumetlerin, devlet mahkemelerine gitmeden "barış komiteleri" aracılığıyla çözülmesi, derneğin ve aile büyüklerinin en hayati fonksiyonudur.
Tarihsel ve Güncel Olaylar Işığında Receban Kimliği
Aşiretlerin tarihi, sadece liderlerin isimleri değil, yaşadıkları toplumsal travmalar ve dönüşümlerdir.
1990'lar ve Köy Boşaltmaları
1990'lı yıllarda Güneydoğu Anadolu'da yaşanan çatışmalı ortam ve güvenlik gerekçesiyle yapılan köy boşaltmaları, Receban aşiretini de derinden etkilemiştir. Beşiri kırsalındaki birçok mezra ve köyden Batman merkeze zorunlu veya gönüllü göçler yaşanmıştır. Bu süreç, aşiretin tarımsal üretimden kopmasına ve kentsel lümpen-proletaryaya dönüşme riskiyle yüzleşmesine neden olmuştur. Ancak aşiret bağlarının güçlü olması, bu süreci bir "getto"laşmadan ziyade, mahalle ölçeğinde bir dayanışma ağına çevirmeyi başarmıştır.
Pandemi ve Toplumsal Dayanışma
Yakın tarihte yaşanan COVID-19 pandemisi, aşiret bağlarının önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Bu olay, Receban ve Alikan gibi farklı aşiretlerin, acı günlerde rekabeti bir kenara bırakıp "Batmanlılık" üst kimliğinde buluşabildiğini göstermektedir.
Komşu Aşiretlerle İlişkiler
Receban aşireti, Batman ovasında yalnız değildir. Bölgedeki güç dengesi, diğer büyük aşiretlerle olan ilişkilere bağlıdır.
Receban ve Alikan
Beşiri bölgesinde Alikan aşireti, Receban'ın en önemli komşusu ve zaman zaman rakibidir.
Coğrafi Ayrım: Alikan köyleri (örneğin Kesiktaş ) genellikle Beşiri'nin dağlık kesimlerine ve Raman dağı eteklerine daha yakın veya belirli bir vadide yoğunlaşmışken, Receban yerleşimleri daha çok ova tabanında ve Batman merkeze yakın akslarda görülebilir.
Siyasi Davranış: Her iki aşiret de seçim dönemlerinde blok oy potansiyeli nedeniyle siyasi partilerin ilgi odağıdır. Ancak aşiretler genellikle "yumurtaları aynı sepete koymama" stratejisi izleyerek, farklı partilere adaylar çıkarabilir veya dönem dönem ittifak değiştirebilirler.
Raman Aşireti ile İlişkiler
Batman'ın petrol bölgesi olan Raman Dağı çevresinde yerleşik olan Raman aşireti, tarihsel olarak bölgenin en güçlü aktörlerinden biridir. Receban aşireti, Ramanlılarla hem ticari hem de sosyal (kız alıp verme) ilişkiler geliştirmiştir. Raman aşiretinin petrol sahalarına yakınlığı onlara farklı bir ekonomik avantaj sağlarken, Recebanlılar daha çok tarım ve kentsel ticaret üzerinden güçlenmiştir.
Ekonomik Profil: Tarımdan Sanayiye Geçiş
Receban aşiretinin ekonomik tabanı son 50 yılda radikal bir değişim geçirmiştir.
Geleneksel Tarım ve Hayvancılık: Beşiri ovasındaki köylerde buğday, arpa ve pamuk ekimi hala devam etmektedir. Modern sulama tekniklerinin gelişmesiyle birlikte mısır tarımı da yaygınlaşmıştır. Aşiretin kırsal kesimi, bu tarımsal üretimden elde edilen gelirle kentsel yatırımları finanse etmektedir.
Kentsel Girişimcilik: Batman merkezde yaşayan Recebanlılar, özellikle inşaat müteahhitliği, akaryakıt istasyonu işletmeciliği ve yerel süpermarket zincirleri gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.
Hizmet Sektörü: Recebanlılar da benzer şekilde kafe, restoran ve düğün salonu işletmeciliğinde pay sahibidir.
Receban aşireti, Batman'ın sosyolojik evriminin kristalize olmuş bir örneğidir. "İsmi nereden geliyor?" sorusunun cevabı tarihsel derinliklerdeki atalara (Receb) ve olası Rişvan bağlantılarına uzanırken, "Bugün neredeler?" sorusunun cevabı modern Batman'ın en işlek caddelerinde, sivil toplum örgütlerinde ve ticaret merkezlerindedir.
Aşiret, Recebanlılar Derneği örneğinde görüldüğü üzere , kan bağına dayalı feodal yapısını, modern sivil toplumun gereklilikleriyle harmanlayarak bir "dayanışma kooperatifi"ne dönüştürmüştür. Mehmet Salih Baktaş liderliğindeki yeni yönetim, "aile büyükleri ile istişare" prensibini koruyarak, geçmişin otoritesini bugünün demokrasisiyle meşrulaştırmaktadır.
Beşiri ovasından Batman'ın modern mahallelerine uzanan bu yolculukta Recebanlılar, Alikan ve Raman gibi komşularıyla bazen rekabet bazen işbirliği içinde bölgenin kaderini belirlemeye devam etmektedir. Coğrafi olarak Beşiri ve Batman merkez ekseninde, Diyarbakır-Bismil hattına uzanan bir nüfuz alanına sahip olan aşiret, Güneydoğu Anadolu'nun modernleşme sancılarını ve başarı hikayelerini bünyesinde barındıran canlı bir laboratuvar niteliğindedir.
Osmanlı Arşivlerinde Receban Aşireti
Osmanlı arşivlerinde üç başlıkta Receban ile ilgili bilgiler vardır ama bunlardan ikisinin isim benzerliği olduğu Btaman ve çevresindeki Receban aşiretinin kastedilmediği düşünülmektedir.
Hicri 07-11-1328 tarihli Osmanlı arşiv kayıtlarında “Bütün gayretlere rağmen nüfus tahrir işlemleri bitirilemeyen Beşiri kazası muamelatının bitirilmesi için komisyon heyetine yeterli kuvvet verilmesi ve hakkında şikayette bulunulan Beşiri Nüfus Müdürü Mehmed Said'in gadra uğratılmaması talebi” konulu yazıda Receban aşiretinden bahsedilmektedir.
“Cebel Sancağı'na bağlı Fessatu Kazası dahilindeki Receban kabilelerinin bulunduğu mevkide bir nahiye teşkiline dair.” ve “Trablusgarb eyaletine mülhak Cebel-i Garbiye Kaymakamlığı'nın Yifrin, Kikle, Fessatu, Gadamis, Garyan ve sair kazalar ahalisi ile Kasrülhac, Halalka, Receban, Kayad ve sair Arab kabilelerinin eski vergilerini mübeyyin defter.” Başlıklı yazılarda geçen Receban ifadesinin Receban aşiretiyle bir bağlantısı olmadığı düşünülmektedir.
Receban Aşireti; Fars’tan Mezopotamya’ya, oradan Anadolu’nun içlerine uzanan göç yolları, yaşadıkları iç iktidar mücadeleleri ve bölge siyasetindeki rolleriyle Batman tarihinin önemli bir parçasıdır. Geleneksel yapıları, "Alizer" gibi üst kimlik tanımlamaları ve geniş aile bağları ile Recebanlılar, modern zamanlarda da bölgenin sosyal ve kültürel dokusunda ağırlığını hissettirmeye devam etmektedir.
