Ali Şeriati (tam adı: Ali Şeriati Mazinani), 23 Kasım 1933’te İran’ın Horasan bölgesindeki Sabzevar şehrinde doğmuş, 19 Haziran 1977’de hayatını kaybetmiş İranlı bir düşünür, sosyolog, yazar ve İslam devrim düşüncesine önemli katkılar yapmış entelektüeldir. Modern dönemde İslam, toplum ve siyaset üzerine geliştirdiği yorumlarla özellikle gençler arasında büyük etki yaratmıştır.
-
Doğum: 1933, Sabzevar – İran
-
Ölüm: 1977, İngiltere (ölümü tartışmalı; kalp krizi olarak kaydedilmiştir)
-
Meslek: Sosyolog, yazar, filozof, eğitimci
-
Eğitim: Paris Sorbonne Üniversitesi’nde sosyoloji eğitimi
-
En Çok Bilinen Yönü: İslam’ı toplumsal adalet, özgürlük ve devrimci düşünceyle birleştiren yorumları
Hayatı ve Eğitimi
Ali Şeriati, dini konulara ilgisi yüksek bir ailede büyüdü. Babası Muhammed Taki Şeriati, dini eğitim veren bir öğretmendi.
1950’lerde öğretmenlik yapmaya başladı. 1960’ta devlet bursu ile Fransa’ya giderek Sorbonne’da sosyoloji okudu. Burada Jean-Paul Sartre, Frantz Fanon, Louis Massignon gibi düşünürlerden etkilendi.
Düşünceleri
Şeriati’nin fikirleri, klasik İslam yorumlarından farklı olarak toplumsal dönüşümü, eşitliği, adaleti, özgürlüğü ve anti-emperyalizmi vurgular.
Özellikle şu kavramlarıyla tanınır:
-
“Kızıl Şiilik”: Şiiliği devrimci ve adaletçi yönüyle ele alan yorum
-
“Sorumluluk bilinci”: Müslümanın toplumsal zulümlere karşı pasif kalmaması gerektiği
-
“Hür insan” modeli
-
Eleştirel tarih okuması
Düşünceleri İran’daki gençlik ve aydın hareketlerini derinden etkiledi.
Önemli Eserleri
-
Hac — En bilinen eserlerinden biridir; ibadetin sosyal yönünü vurgular.
-
İnsanın Dört Zindanı
-
Ali Şiası – Safevi Şiası
-
Dine Karşı Din
-
Sosyoloji Dersleri
Bu eserler hâlâ geniş kitleler tarafından okunmaktadır.
Tutuklanması ve Ölümü
İran’daki Şahlık rejimini eleştirdiği için defalarca tutuklandı. 1977’de siyasi baskılar nedeniyle İngiltere’ye gitti, kısa süre sonra Londra’da hayatını kaybetti. Ölümü resmi kayıtlarda kalp krizi olarak geçse de, bazı çevreler tarafından kuşkulu bulunmuştur.
