Türkiye'deki mevcut infaz sistemi (31.07.2023 tarihli 7456 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikler de dikkate alınarak) çerçevesinde genel bir hesaplama yapalım.
Hırsızlıktan 5 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? İnfaz Rejimi ve Uygulaması
Türkiye'de ceza infaz hukuku, mahkemeler tarafından verilen hapis cezalarının ne kadarının fiilen cezaevinde geçirileceğini düzenleyen karmaşık bir sistemdir. Hırsızlık gibi suçlarda verilen 5 yıllık hapis cezası, sanığın bu sürenin tamamını cezaevinde geçireceği anlamına gelmez. Ceza infaz kurumunda kalınacak süre, Yatar, Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) ve Denetimli Serbestlik gibi kavramlarla yakından ilişkilidir. Özellikle son yıllarda yapılan yasal değişiklikler, infaz sürelerini büyük ölçüde etkilemiştir.
1. Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Oranları
Türk Ceza Kanunu ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a göre, hükümlüler cezalarının belirli bir kısmını infaz kurumunda geçirdikten sonra koşullu salıverilme imkanından yararlanabilirler. Hırsızlık suçu, genel infaz rejimine tabidir.
- Genel İnfaz Oranı: Türk Ceza Kanunu'nda yer alan ve 31.07.2023 tarihinden sonra işlenen suçlar için geçerli olan genel koşullu salıverilme oranı 2/3 (üçte iki)'tür.
- 31.07.2023 Öncesi Suçlar ve Geçici Madde Düzenlemeleri: 31.07.2023 tarihinden önce işlenen suçlar için (Özellikle 14.07.2023'ten önce işlenen suçlar için 1/2 oranı vardı), 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a eklenen geçici maddelerle 1/2 (yarı yarıya) koşullu salıverilme oranı uygulanmaktadır. Bu, özellikle hırsızlık gibi suçlarda infaz süresini önemli ölçüde etkiler.
Senin sorunda suçun işlendiği tarih belirtilmediği için iki durumu da değerlendireceğiz:
Durum 1: Suç 31.07.2023 Tarihinden Önce İşlenmişse (Yarı Yarıya İnfaz Uygulanabilir)
Bu durumda, 5 yıllık hapis cezasının 1/2'si koşullu salıverilme için esas alınır:
- Koşullu Salıverilme Süresi: 5 yıl (60 ay) * 1/2 = 2 yıl 6 ay (30 ay)
- Bu süre, hükümlünün cezaevinde geçirmesi gereken minimum süredir. Ancak, bu sürenin tamamı cezaevinde geçmeyebilir, çünkü Denetimli Serbestlik de devreye girer.
Durum 2: Suç 31.07.2023 Tarihinden Sonra İşlenmişse (Üçte İki İnfaz Uygulanır)
Bu durumda, 5 yıllık hapis cezasının 2/3'ü koşullu salıverilme için esas alınır:
- Koşullu Salıverilme Süresi: 5 yıl (60 ay) * 2/3 = 3 yıl 4 ay (40 ay)
2. Denetimli Serbestlik Uygulaması
Koşullu salıverilme süresi dolmadan önce hükümlülerin belirli şartlarla cezaevi dışında bir denetim altında bulunmalarına imkan tanıyan bir uygulamadır.
- Genel Denetimli Serbestlik Süresi: Genel olarak, hırsızlık gibi suçlarda 1 yıl (12 ay) denetimli serbestlik süresi uygulanır.
Bu durumda, her iki senaryo için hesaplamaya devam edelim:
Durum 1: Suç 31.07.2023 Tarihinden Önce İşlenmişse
- Koşullu Salıverilme Süresi: 2 yıl 6 ay (30 ay)
- Denetimli Serbestlik Süresi: 1 yıl (12 ay)
- Cezaevinde Fiilen Kalınacak Süre (Yatar): Koşullu salıverilme süresi - Denetimli serbestlik süresi
- 30 ay - 12 ay = 18 ay (1 yıl 6 ay)
Bu durumda, hırsızlıktan 5 yıl ceza alan bir kişi, suç 31.07.2023'ten önce işlenmişse ve herhangi bir istisna yoksa yaklaşık 1 yıl 6 ay (18 ay) cezaevinde kalır, ardından denetimli serbestlik hükümleri uygulanır.
Durum 2: Suç 31.07.2023 Tarihinden Sonra İşlenmişse
- Koşullu Salıverilme Süresi: 3 yıl 4 ay (40 ay)
- Denetimli Serbestlik Süresi: 1 yıl (12 ay)
- Cezaevinde Fiilen Kalınacak Süre (Yatar): Koşullu salıverilme süresi - Denetimli serbestlik süresi
- 40 ay - 12 ay = 28 ay (2 yıl 4 ay)
Bu durumda, hırsızlıktan 5 yıl ceza alan bir kişi, suç 31.07.2023'ten sonra işlenmişse ve herhangi bir istisna yoksa yaklaşık 2 yıl 4 ay (28 ay) cezaevinde kalır, ardından denetimli serbestlik hükümleri uygulanır.
3. Diğer Faktörler ve İstisnalar
Yukarıdaki hesaplamalar genel prensiplere dayanmaktadır. Ancak, cezaevinde kalınacak süreyi etkileyebilecek başka faktörler de vardır:
- İyi Hal İndirimi: Hükümlünün cezaevindeki davranışları ve tutumu "iyi hal" olarak değerlendirilirse, koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında belirli oranlarda indirimler yapılabilir.
- Tekerrür Hükümleri: Hükümlünün daha önce suç işlemiş ve cezalandırılmış olması (tekerrür), infaz oranlarını ağırlaştırabilir ve denetimli serbestlikten yararlanma koşullarını değiştirebilir.
- Açık Cezaevine Ayrılma: Hükümlülerin belirli şartları sağlaması halinde kapalı cezaevinden açık cezaevine ayrılma hakları vardır. Açık cezaevinden doğrudan denetimli serbestliğe geçiş daha kolay olabilir.
- Toplum Yararına Çalışma: Bazı durumlarda, denetimli serbestlik süresi içinde toplum yararına çalışma yükümlülüğü getirilebilir.
- Af Kanunları veya Genel Af: Türkiye'de zaman zaman çıkarılan af kanunları veya ceza infazına ilişkin özel düzenlemeler, infaz sürelerini kökten değiştirebilir.
- Çocuk Hükümlüler: Suç tarihinde 18 yaşını doldurmamış hükümlüler için infaz oranları daha farklı ve lehlerine düzenlenmiştir.
- Tutukluluk Süresi: Hükümlü, mahkeme tarafından ceza verilmeden önce tutuklu kalmışsa, bu tutukluluk süreleri verilen cezadan mahsup edilir (düşülür).
Yukarıdaki bilgiler, hırsızlık suçundan 5 yıl ceza alan bir kişinin cezaevinde kalacağı süre hakkında genel bir fikir vermekle birlikte, her somut olayın kendine özgü koşulları ve yasal yorumlar farklılık gösterebilir. Bu nedenle, en doğru ve kişiye özel bilgi için bir ceza hukuku avukatından veya infaz uzmanından danışmanlık almak kesinlikle en sağlıklı yoldur. Yasal mevzuat sürekli değişebildiği için, güncel durumu takip eden bir uzmandan bilgi almak büyük önem taşır.
