Bisiklet, motorsuz veya elektrik motorlu, iki veya üç
tekerlekli, pedallı, insan gücü ile ilerleyen bir ulaşım aracıdır. Günümüzde
elektrik motor destekli modelleri de mevcuttur. 19. yüzyıl sonlarında bisiklet
anlamında Arapça’da ‘derrâce’ sözcüğü kullanılmıştır. Halk dilinde bisiklet
anlamında demirat, teker, yelatı gibi sözcükleri de kullanılır. Dilimizde, bisikletin
eş anlamlısı olarak çiftteker ve çalınga sözcükleri bulunmaktadır. Bisiklet, ulaşım
ve eğlencenin yanı sıra sporda da kullanılır. Bisikletin türleri arasında dağ bisikleti,
şehir (hibrit) bisikleti, tandem (çift kişilik bisiklet), tur bisikleti, yol
bisikleti gibi çeşitleri vardır. Vitesli ve vitessiz türleri bulunmaktadır.
Bisikletin icadı konusunda ileri sürülen tarihler
tartışmalıdır. Bisiklet, tek bir mucit tarafından icat edilmemiş, tarih
içerisindeki pek çok farklı kişinin çabasının sonucu olarak tekâmül etmiştir.
Leonardo da Vinci'ye ait olduğu iddia edilen 1492 tarihli
bir bisiklet karalamasının 1960'larda Codex Atlanticus isimli kitabına eklenmiş
sahte bir çizim olduğu anlaşılmıştır.
Kullanıcısı tarafından itme gücü sağlanan iki tekerlekli ve delilleri
tartışmalı olmayan ilk taşıt, Alman Baron Karl von Drais de Sauerbrun
tarafından icat edilmiştir. Drais, 1817 yılında bu aracı 14 km boyunca kullandı
ve 1818 yılında da Paris'teki bir fuarda sergiledi.
Von Drais, aracını Laufmaschine (koşu makinesi) olarak isimlendirdi,
çünkü tahtadan yapılmış aracın gidonu sabitti ve hareketi sağlamak için
pedalları yoktu. Binici, ayakları ile yerden güç alarak aracı hareket ettiriyor,
bir denge tahtası da binicinin kollarını destekliyordu. Zamanla bu isim yerine
draisienne ve velosipede isimleri daha çok kullanılır hâle geldi.
Bisiklet nerede, ne zaman ve kim tarafından icat edildi?
Londralı Denis Johnson, von Drais'in koşu makinesinden satın
aldı ve İngiltere'de patentini alarak geliştirdi. 300 adet üretip "yaya at
arabası" adıyla piyasaya sürdü. Araç, "hobi atı" adıyla ün
kazandı. Karikatüristler, bu aracı hicvettiler ve "züppe atı" olarak
isimlendirdiler. Yoldan geçenler, bu aracın binicileriyle alay ediyorlardı.
Hobi atı yalnızca düzgün yollarda rahatça kullanılabiliyordu.
Bunu yanında emniyet endişeleri gündeme geldi ve araç, üretiminden sadece altı
ay sonra gözden düştü. Drais ve Johnson'ın çabaları, iki tekerlekli bisikletin
hareket hâlinde iken dengede kalabileceğini ispatlasa da insanlar buna pek
cesaret edemediler ve sonraki 40 yıl boyunca çalışmalar üç ve dört tekerlekli araçlar
üzerinde yoğunlaştı.
İlk seri bisiklet üretimi "Michaux Company"
tarafından yapılmıştır. Michaux Company adlı şirket, senede yüz kırk bisiklet
üretiyordu. Bisikletin ilgi görmesi, başka devletlerin de dikkatini çekmiştir.
1800'lerin ikinci yarısında Fransa Savunma Bakanlığı bisiklet üretimine destek
vermiş ve 1871'de imal edilen ilk bisikletler, Almanya ile yapılan savaşta
kullanılmıştır.
Trufaut isimli mucit, içi boş kauçuk lastiğini bulmuş, bu
gelişmeyi İskoçya'da eşit çapta tekerlekleri olan komple kadrolu, bilyalı ve
milli bisikletlerin yapılması takip etmiş, ardından da ortadan katlanabilen
bisikletler piyasaya çıkmıştır.
İrlanda'da ilk olarak 1888 yılında havalı plastik
bisikletler piyasaya sürülmüştür. Bu durum bisiklet sanayisinin gelişmesini
sağlamıştır. Fakat o dönem şartlarında bisiklet üretiminde kullanılan malzemelerin
fiyatının yüksekliği, işçilik maliyetlerinin yüksekliği gibi nedenlerle
bisiklet halka inememiştir.
17. yüzyılın sonundan fabrikaların artması ve seri üretimin
hızlanmasıyla maliyetlerde yaşanan düşüş; bisikletin geniş kitlelere ulaşmasına
imkân verdi. Bilhassa Belçika, Fransa, İngiltere, İtalya ve İspanya'daki
bisiklet üreten fabrikalar, bisikletin bu ülkelerde oldukça yaygınlaşmasına ve
bisiklet sporunun da dünyada gelişmesine önayak olmuştur.
II. Dünya Savaşı esnasında bazı Avrupa ülkeleri, bisikleti
ordunun süratinin artırılması için askerî amaçla da kullanmışlardır.
0 yorum