Şemsi
Tebrizi’ye ait bu sözde; dünya hayatında eğlenmenin, mutlu olmanın boş
olduğunu; üzgün hüzünlü olanın dostunun Allah olduğunu ifade etmektedir.
"Gamzelendi
gönül yine devası ah'tır. Gönlü mahzun olanın dostu Allah'tır." beyitleri,
gönül endişeleri ve hüzünleri ifade etmek amaçlı bir niyettir. Bu beyitler,
halk edebiyatında yer alan ve içsel duyguları ifade eden bir dizedir. Özlem,
hüzün gibi insan hafızasını ve iç dünyasını anlatan ifadeler içerir.
“Gamzelendi gönül yine devası ah’tır. Gönlü mahzun olanın dostu Allah’tır.” sözlerinin kaynağı
Eğer siz ona
(Resulüme) yardım etmezseniz, (hatırlayın o demleri ki) kâfirler onu (Mekkeden)
çıkardıkları (hicretine sebep oldukları) zaman bizzat Allah ona yardım etmişti.
(Yine de O, nusretini esirgemez. O demler öyle demlerdi ki Resûlüllâh ancak)
ikinin ikincisinden ibâretti. (Hakdan başka mededkâr yoktu.) O zaman onlar
(Sevr dağının tepesindeki) mağaradaydılar. Peygamber, o vakit arkadaşına (Ebû
Bekir-is Sıddıyk’a): «Tasalanma. Allah, hiç şübhe yok, bizimle beraberdir»
diyordu. Allah o (arkadaşı)nun üzerine (kalbine) sekînetini (kuvve-i
ma'neviyyesini) indirmiş, onu (Habîbini) görmediğiniz (ma'nevî) ordularla
te'yîd etmiş, kâfirlerin kelimesini (küfürlerini) alçaltmıştı. Allah’ın
kelimesi (tevhîd kelimesi) ise, o çok yücedir. Allah mutlak galipdir, yegâne
hüküm ve hikmet sahibidir. Tevbe Suresi – 40. Ayet
Şems-i
Tebrizi’ye atfen söylenen; “gamzelendi gönül yine devası ah’tır, gönlü mahzun
olanın dostu Allah’tır” sözünde geçen “gamzelendi” kelimesinin aslının
“gamlandı” olması gerekir. Zira ‘gam’ başka, ‘gamze’ başka anlama gelir. Gam;
üzüntü, keder, tasadır. Gamz kökü ise birinin arkasından kaş göz hareketi yapıp
plan çevirmek, yapana da gammaz deniyor. Gamze bir başka ifadeyle, yanağın
hafif çukurlaşması anlamına geliyor. “Gamzelenmek” diye bir şey olmaz. Ama
gamlanmak, hüzünlenmek olabilir. Bu yüzden bu ifade, sosyal medyada dolaşan
“gamzelendi gönül yine,” diye değil de “gamlandı gönül yine,” diye olması
lazım.
Yukarıda söz
konusu ayeti, Hz. Ebubekir (r.a) efendimiz mağarada gamlanması, “eyvah, şimdi
bizi yakalayacaklar” diye ah etmesi, sevgili Peygamberimizin de gönülleri
mahzun olanların dostu yüce Mevla’dır” diye arkadaşını teselli etmesi, daha da
önemlisi yüce Allah’ın onları o mağarada düşmana karşı gizli ordularıyla
destekleyip kalplerine huzur ve sükûnet vermesi noktasında bir daha etüt
etmekte fayda var.
