DAÇEK(Edat)
1- di …de: (Daha çok Türkçedeki de ve da anlamını verir. Kürtçede ise ağırlıkla ‘bir şeyin içinde anlamında’ kullanılır. di …de edatı gözle görülmeyen durumlar için kullanılır.)
· Di sandiqê de (sandıkta / sandığın içinde)Di malê de (evde) Di gund de (evde)
· Di binê kursiyê mezin de (büyük sandalyenin altında) Di erdê de (yerde / yerin içinde )
2- li: (Kürtçedeki bu edat da, Türkçedeki de ve da edatlarına benzer bir kullanıma sahiptir. Bu kullanım biçimi Kürtçedeki de …da kullanımından farklı olarak, daha çok ‘gözle görülür, açıkta’ anlamlarında kullanılır.)
· Li ber sandiqê (sandığın önünde [bakıldığında gözle görülmesi sözkonusudur.])
· Li ber kursî (sandalyenin önünde)
· Li erdê (yerde / yerin üstünde, gözle görülür.)
Bu iki edatın daha iyi anlaşılması için bir örnek daha verelim:
· Pirtûk di erdê de ye. (Kitap yerdedir [yere gömülü, yerde saklı anlamında.])
· Pirtûk li erdê ye. (Kitap yerdedir. [yerin üstünde, bakıldığında görülür anlamında])
3- ji: den / dan
· Ji Almanya (Almanya’dan) Ji Serhed (Serhad’tan) Ji Amed (Amed’ten) Ji Dîlok (Antep’ten)
4- bi: ile, vasıtasıyla anlamını verir.
· Bi balafirê (uçak ile / uçak aracılığıyla / uçak vasıtasıyla)
· Bi mamosteyê (öğretmen ile / öğretmen aracılığıyla / öğretmen vasıtasıyla)
· Bi çakuçê (çekiç ile / çekiç aracılığıyla / çekiç vasıtasıyla)
5- bi … re: Burada ‘bi’ edatından farklı olarak kullanma; bir diğer tanımlamayla, ile, aracılığıyla, vasıtasıyla gibi durumlar olmayıp, sadece yanında veya beraber olma durumu vardır.
· Bi bavê xwe re. (Babasıyla beraber. / Babasının yanında.) Bi mamoste re. (Öğretmenle beraber. )
6- bê: Sözcüğe -siz, -sız, -meden, -meksizin anlamlarını katar.
· Bê mal (evsiz) Bê guman(Şüphesiz)
Yukarıda verilen edatlar, Kürtçede sıklıkla kullanılan edatlardır. Bu edatlar ‘bi’, ‘bê’, ‘di’, ‘ji’, ‘li’ biçiminde ön edat olarak kullanılabilecekleri gibi ‘re’, ‘de’ gibi son edatlarla beraber, ya da ‘ber [yanında], ‘bin [alt]‘, ‘ser [üst]‘, ‘kêlek [yan]‘, ‘jor [yukarı]‘, ‘jêr [aşağı] gibi adlarla birlikte de kullanılırlar.
· Mase li ber dîwêr e. (Mase duvarın yanındadır.)
· Çente li bin masê ye. (Çanta masanın altındadır.)
· Ew bê mal û bê war in. (Onlar evsiz ve yurtsuz kalmışlar.)
· Fêkî di dolabê de ye. (Meyveler dolaptadır. [Dolabın içindedir.)
Cihê vala bi daçekan dagirin
· …….. gundê we çend mal hene?
· …….. gundê me 25 (bist û pênc) mal hene.
· Ehmed û Mistefa …… ku ne?
· Ew …… derve ne.
· Pirtûk ……. sandiqê …… ye.
· Pirtûk …….. ser sandiqê ye.
·
· Ev mase ……. darê mazî ye.
· Ez …….. gundekî Batmanê me
· Tu ……. ku derê yî?
· Ez ……… Wanê me
Wergera vê nivîsê bikin û binê daçekan xêz bikin (Bu yazının çevirisini yapın ve edatların altını çizin)
ZOZANÊ ME
Em biharan diçin zozanan. Keç û bûkên gundê me xwe dixemilînîn. Ew li hespan siwar dibin. Berê xwe didin waran. Kar dikeve ser milên herkesî. Şivan berê pez didin zozanan. Berxvan jî berxan hêdî hêdî ber bi waran dikişînin.
Gundî tiştên xwe li ker û hespan bardikin. Ew derin waran. Barên xwe datînin. Jin konan vedigirin. Zilam jî çeper û holikan çêdikin. Roj dibe roja zarokan. Roja zozanan ji bo wan wekî cejn e. Ew dikevin nava mêrgên zozanan. Deste deste gul, sosin û beybûnan dibistînin. Dengê zarokan, kalîna berxan û orîna golikan li hev diqelibin, dibe şadî û dikeve nava waran.
Ber bi nîvro gavan dewaran dajo nava waran. Zarok diçin çêlekan tînin û li ber konan girê didin. Jin, berê golikan berdidin bin mangan û dû re didoşin. Dema gavan diçe mala xwe, şivan jî pez tîne bêriyê. Bêrîvan eyaşîran dikin tûran. Tûran didin pişta xwe, elban davêjin milên xwe, diçin bêriyê û pez didoşin. Dema elban tijî dikin, tînin berdidin eyaşîran. Li pey dotinê berxvan berxan berdide nav pez. Berx makên xwe dibînin, dikevin bin û dimijin. Ev jiyan îro ji bo min wekî xewn e.
