Ay yılı esaslı takvimlerin kökenleri, tarihin çok eski dönemlerine dayanır ve bu takvimleri "tek bir kişi" icat etmemiştir. Daha çok, gözlemlere dayalı bir ihtiyaçtan doğmuş ve farklı medeniyetler tarafından geliştirilmiştir.
En eski ay takvimlerinden birini kullandığı bilinen uygarlık Sümerlerdir. MÖ 3000'li yıllara uzanan Sümerler, Ay'ın evrelerini takip ederek takvimlerini oluşturmuşlardır. Onların takvimleri, yeni Ay'ın göründüğü gün başlıyordu. Bu takvim daha sonra Babil takvimine de ilham kaynağı olmuştur.
Ay takvimi, temel olarak Ay'ın Dünya etrafındaki döngüsünü esas alır. Bir ay döngüsü yaklaşık 29.5 gün sürer ve bir ay yılı, 12 ay döngüsünden oluştuğu için ortalama 354 gün sürer. Bu da güneş yılından (365 gün) yaklaşık 11 gün daha kısadır. Bu fark nedeniyle, ay takvimleri zamanla mevsimlerle uyumsuz hale gelir ve bazı kültürler bu uyumsuzluğu gidermek için "artık ay" ekleme gibi düzenlemeler yapmıştır.
Günümüzde de çeşitli ay takvimleri kullanılmaktadır. Bunların en bilinenlerinden biri, başlangıcı Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği 622 yılı olan Hicri Takvim'dir. Hicri takvim tamamen ay hareketlerine göre düzenlenmiştir ve mevsimlerle uyumlu değildir.
ay yılı esaslı takvimlerin bulucusu tek bir birey değil, gökyüzünü gözlemleyen ve zamanı düzenleme ihtiyacı duyan ilk çağlardaki topluluklar ve medeniyetlerdir. Sümerler bu konuda bilinen en erken öncülerden biridir.
