İşte 8. sınıf İnkılap Tarihi 1. dönem konularının özeti:
1. Ünite: Bir Kahraman Doğuyor
Bu ünite, Mustafa Kemal Atatürk'ün çocukluk ve eğitim hayatından başlayarak, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki siyasi ve sosyal durumu ile Avrupa'da meydana gelen gelişmeleri ele alır.
- Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı'ya Etkileri:
- Sanayi İnkılabı: Avrupa'da üretimde yaşanan büyük değişim, Osmanlı'nın pazar ve hammadde kaynağı olmasına, yerli sanayinin çökmesine neden oldu. Ekonomik bağımlılık arttı.
- Fransız İhtilali: Yaydığı milliyetçilik, adalet, eşitlik, özgürlük gibi fikirler çok uluslu Osmanlı İmparatorluğu'nda azınlık isyanlarının çıkmasına yol açtı.
- Osmanlı'yı Kurtarma Fikir Akımları: Osmanlı aydınları ve yöneticileri, devleti kurtarmak için farklı fikirler geliştirdiler:
- Osmanlıcılık: Din, dil, ırk farkı gözetmeksizin tüm Osmanlı vatandaşlarını tek bir çatı altında toplama fikri. (Başarısız oldu, azınlık isyanları devam etti.)
- İslamcılık (Ümmetçilik): Halifelik makamı etrafında tüm Müslümanları birleştirme fikri. (I. Dünya Savaşı'nda Arapların Osmanlı'ya karşı savaşmasıyla zayıfladı.)
- Batıcılık: Batı'nın bilim ve teknolojisini alarak, toplum ve devlet yapısını Batı'ya göre düzenleme fikri.
- Türkçülük (Turancılık): Tüm Türkleri bir bayrak altında toplama fikri. (Milli Mücadele'nin kazanılmasında etkili oldu.)
- Mustafa Kemal'in Hayatı:
- Çocukluğu ve Okul Hayatı: Selanik'te doğdu. Okul seçimlerinde kararlı ve idealistti. Askeri okullara yöneldi (Mahalle Mektebi, Şemsi Efendi Okulu, Selanik Mülkiye Rüştiyesi, Selanik Askeri Rüştiyesi, Manastır Askeri İdadisi, Harp Okulu, Harp Akademisi).
- Fikir Hayatı: Okuduğu kitaplar, görev yaptığı yerler (Şam, Selanik, Manastır) ve çevresi (arkadaşları, öğretmenleri) fikirlerinin oluşmasında etkili oldu. Vatanseverlik, milliyetçilik, inkılapçılık gibi fikirler edindi.
- Askerlik Hayatı: İlk görev yeri Şam (Vatan ve Hürriyet Cemiyeti). Manastır, Trablusgarp Savaşı (İtalyanlara karşı yerel halkı örgütledi), Balkan Savaşları (Ordunun siyasetten uzak durması gerektiğini anladı), Sofya Askeri Ataşeliği (Batı'yı yakından tanıdı).
2. Ünite: Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar
Bu ünite, I. Dünya Savaşı'nı, Osmanlı Devleti'nin savaşa girişini, savaşın sonuçlarını ve Milli Mücadele'nin başlangıcını ele alır.
- I. Dünya Savaşı (1914-1918):
- Nedenleri: Hammadde ve pazar arayışı (sömürgecilik), silahlanma yarışı, bloklaşmalar (İtilaf ve İttifak Devletleri), Alsas-Loren sorunu, Panslavizm.
- Osmanlı'nın Savaşa Girişi: İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya - sonradan taraf değiştirdi) safında savaşa girdi. Enver Paşa'nın Alman hayranlığı, kaybedilen toprakları geri alma isteği etkili oldu. Goben ve Breslav gemileri olayı (Yavuz ve Midilli).
- Osmanlı Cepheleri:
- Taarruz (Saldırı) Cepheleri: Kafkas (Enver Paşa, Sarıkamış faciası, Ruslara karşı), Kanal (İngilizlere karşı, Süveyş Kanalı'nı ele geçirme).
- Savunma Cepheleri: Çanakkale (En önemli cephe, İtilaf Devletleri boğazları geçemedi, Mustafa Kemal 'Anafartalar Kahramanı' oldu, savaşın süresini uzattı), Irak, Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen.
- Yardım Cepheleri: Galiçya, Makedonya, Romanya.
- Savaşın Sonuçları: İttifak Devletleri savaşı kaybetti. Osmanlı İmparatorluğu yıkıldı. Barış antlaşmaları (Versay, Sen Jermen, Neuilly, Trianon, Sevr) imzalandı. Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu.
- Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918): Osmanlı Devleti'nin fiilen sona erdiğini gösteren ağır şartlar içeren bir antlaşmadır. Özellikle 7. ve 24. maddeler işgallere hukuki zemin hazırladı:
- Madde 7: İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit eden herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek. (Anadolu'daki işgallere zemin hazırladı.)
- Madde 24: Vilayet-i Sitte'de (6 il: Sivas, Erzurum, Van, Bitlis, Harput, Diyarbakır) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebilecek. (Doğu'da bir Ermeni devleti kurma amacı.)
- İşgaller ve Tepkiler: Mondros sonrası Anadolu işgal edilmeye başlandı (Musul, İzmir'in işgali).
- Milli Cemiyetler (Yararlı Cemiyetler): Bölgesel kurtuluşu amaçlayan, işgallere karşı direniş başlatan cemiyetler (Kilikyalılar, İzmir Redd-i İlhak, Trakya Paşaeli vb.).
- Azınlık Cemiyetleri (Zararlı Cemiyetler): Osmanlı topraklarında kendi devletlerini kurmayı amaçlayan (Mavri Mira, Pontus Rum, Hınçak, Taşnak vb.).
- Milli Varlığa Düşman Cemiyetler (Zararlı Cemiyetler): Manda ve himayeyi savunan veya işgalcilerle iş birliği yapan (Sulh ve Selamet-i Osmaniye, İngiliz Muhipleri, Teali İslam vb.).
- Milli Mücadele'nin Başlangıcı:
- Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı (19 Mayıs 1919): Milli Mücadele'nin başlangıcı kabul edilir. Amacı, işgallere karşı halkı bilinçlendirmek ve örgütlemektir.
- Havza Genelgesi: Milli Mücadele'de ilk genelge. İşgallerin protesto edilmesi, mitingler düzenlenmesi istenerek halkın duyarlılığı artırıldı.
- Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919):
- Milli Mücadele'nin Amacı: "Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir."
- Milli Mücadele'nin Gerekçesi: "İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. Bu durum, milletimizi yok saymaktadır."
- Milli Mücadele'nin Yöntemi: "Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır." (İlk kez milli egemenlik vurgusu yapıldı.)
- Erzurum Kongresi (23 Temmuz-7 Ağustos 1919): Bölgesel nitelikli kararlar (Doğu Anadolu'yu koruma) alındı, ancak ulusal kararlar da içeriyordu.
- Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
- Kuvâ-yi Milliye'yi etkin, Millî İrade'yi hâkim kılmak esastır.
- Manda ve himaye kabul edilemez. (İlk kez net olarak reddedildi.)
- Geçici bir hükümet kurulmalıdır.
- Ulusal bir meclis toplanmalıdır.
- Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919): Tüm milli cemiyetler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirildi. Erzurum Kongresi kararları genişletildi. Milli Mücadele tek elden yönetilmeye başlandı. Temsil Heyeti'nin yetkileri genişletildi.
- Amasya Görüşmeleri: Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti (Salih Paşa) arasında yapıldı. İstanbul Hükümeti, Temsil Heyeti'ni ve Milli Mücadele'yi resmen tanıdı. Mebusan Meclisi'nin toplanması kararlaştırıldı.
- Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misakımilli (28 Ocak 1920): Meclis, Temsil Heyeti'nin istekleri doğrultusunda Ankara dışında (İstanbul'da) toplandı. Misakımilli (Milli Ant) kararları alındı (Türk yurdunun bölünmezliği, kapitülasyonların kaldırılması, azınlık hakları vb.). Bu kararlar, İtilaf Devletleri'nin tepkisini çekti ve İstanbul'u işgal etmelerine (16 Mart 1920) neden oldu.
Bu özet, 8. sınıf İnkılap Tarihi dersinin ilk dönem konularına genel bir bakış sunmaktadır. Her bir konunun detaylarına ders kitabınızdan ve öğretmenlerinizden ulaşarak çalışmanız, sınav başarınız için önemlidir.
Muhabir: Batman Rehber
