Yeni kurulan Hatay Cumhuriyeti'nin ilk ve tek cumhurbaşkanı ise Tayfur Sökmen oldu.
Hatay'ın Bağımsızlık Yolculuğu
Birinci Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla birlikte İskenderun Sancağı olarak bilinen Hatay bölgesi, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antlaşması ile Fransız mandası altındaki Suriye'ye bırakılmıştı. Ancak Misak-ı Millî sınırları içinde yer alan Hatay, Türkiye için vazgeçilmez bir parçaydı. Mustafa Kemal Atatürk, hastalığının en ağır dönemlerinde dahi Hatay meselesini bizzat takip etmiş ve "Hatay benim şahsi meselemdir" diyerek konuya verdiği önemi vurgulamıştır.
1936 yılında Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık verme kararı almasıyla Hatay sorunu yeniden gündeme geldi. Türkiye, Milletler Cemiyeti nezdinde yoğun diplomatik girişimlerde bulunarak Hatay'ın ayrı bir varlık olması gerektiğini savundu. Bu çabalar sonucunda 1937'de Hatay için ayrı bir anayasa kabul edildi ve bölge "ayrı bir birim" olarak tanındı.
Hatay Cumhuriyeti'nin Kuruluşu ve Tayfur Sökmen
Nihayet, 2 Eylül 1938'de Hatay Millet Meclisi toplandı ve Hatay Devleti'nin kuruluşu ilan edildi. Meclis, Atatürk'ün de desteğiyle Tayfur Sökmen'i Cumhurbaşkanı olarak seçti. Dr. Abdurrahman Melek Başbakanlığa, Abdülgani Türkmen ise Meclis Başkanlığına getirildi. Bu tarihi kararla birlikte Hatay, yaklaşık bir yıl sürecek bağımsızlık dönemine adım attı. Hatay Devleti kendi yasalarını çıkardı, bayrağını belirledi (Türk bayrağına benzer, yıldızının içi kırmızı bir bayrak) ve İstiklal Marşı'nı milli marşı olarak kabul etti.
Anavatana Katılış ve Sonuçları
İkinci Dünya Savaşı'nın yaklaşması ve Avrupa'daki dengelerin değişmeye başlaması, Hatay'ın kaderini bir kez daha şekillendirdi. Almanya ve İtalya'nın yayılmacı politikaları karşısında Türkiye'nin jeopolitik önemini kavrayan Fransa, Hatay'ı Türkiye'ye bırakmaya razı oldu.
23 Haziran 1939'da Türkiye ile Fransa arasında imzalanan anlaşma ile Hatay'ın Türkiye sınırlarına katılması kararlaştırıldı. Bu anlaşmanın ardından Hatay Millet Meclisi, 29 Haziran 1939'da oy birliği ile Türkiye'ye katılma kararını aldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi de 7 Temmuz 1939'da çıkardığı bir yasa ile Hatay'ı Türkiye'nin bir ili olarak kabul etti.
23 Temmuz 1939'da, Antakya'da yapılan törenle Fransız bayrağı indirilerek Türk bayrağı göndere çekildi. Böylece, Hatay anavatana katılarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 67. vilayeti oldu. Bu tarihi olay, Türk diplomasisinin büyük bir zaferi olarak tarihe geçti. Hatay'ın anavatana katılması, Türkiye'nin toprak bütünlüğünü sağlama yolundaki önemli adımlarından biri olarak tarihteki yerini almıştır.
