Daha önce bir kez hamile kalmış olmanıza rağmen, ikinci bir hamileliğin gerçekleşmemesi durumuna ikincil infertilite (sekonder kısırlık) denir. Bu durum oldukça yaygındır ve hem kadın hem de erkek kaynaklı çeşitli nedenleri olabilir. İlk hamileliğin doğal yollarla gerçekleşmiş olması, ikinci gebeliğin de kolay olacağı anlamına gelmez.
Kadın Kaynaklı Nedenler
Kadınlarda ikincil infertiliteye yol açabilecek birçok faktör bulunmaktadır:
-
Yaş Faktörü: Kadınlarda yaş ilerledikçe, özellikle 35 yaşından sonra yumurtalık rezervi ve yumurta kalitesi doğal olarak düşer. Bu durum, hem hamile kalma şansını azaltır hem de düşük riskini artırır.
-
Yumurtlama Bozuklukları: Polikistik Over Sendromu (PCOS) gibi hormonal dengesizlikler, düzensiz veya hiç yumurtlama olmamasına neden olabilir. Tiroid bezi sorunları veya hipofiz bezi düzensizlikleri de yumurtlamayı etkileyebilir.
-
Fallop Tüpü Sorunları: İlk doğumdan sonra veya geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar (PID), dış gebelik, endometriozis (çikolata kisti) veya karın içi ameliyatlar (özellikle sezaryen) nedeniyle fallop tüplerinde tıkanıklıklar veya yapışıklıklar oluşabilir. Bu durum, yumurta ve spermin birleşmesini engelleyerek gebeliği zorlaştırır.
-
Rahim Sorunları: Rahim içinde gelişen miyomlar, polipler, rahim içi yapışıklıklar (Asherman sendromu) veya rahimde yapısal bozukluklar (perde gibi) embriyonun rahme yerleşmesini veya sağlıklı gelişimini engelleyebilir. Önceki kürtajlar veya enfeksiyonlar da rahim içi yapışıklıklara yol açabilir.
-
Endometriozis: Rahim içini döşeyen dokunun (endometrium) rahim dışında büyümesi durumudur. Tüplerde tıkanıklığa, yumurtalık rezervinde azalmaya ve genel üreme sistemi fonksiyonlarında bozulmaya neden olabilir.
-
Erken Menopoz (Prematür Ovaryan Yetmezlik): Nadiren de olsa, 40 yaşından önce yumurtalık fonksiyonlarının durması durumu olabilir.
-
Kronik Hastalıklar ve İlaçlar: Diyabet, otoimmün hastalıklar veya kullanılan bazı ilaçlar (kanser tedavileri, bazı antidepresanlar vb.) doğurganlığı olumsuz etkileyebilir.
-
Kilo Değişiklikleri: Aşırı kilo almak veya aşırı zayıf olmak, hormonal dengeyi bozarak yumurtlamayı etkileyebilir.
Erkek Kaynaklı Nedenler
İkincil infertilite sadece kadın kaynaklı olmayıp, erkekte de çeşitli sorunlar meydana gelmiş olabilir:
-
Sperm Kalitesi ve Sayısı: İlk gebelikten sonra sperm kalitesi, sayısı veya hareketliliğinde düşüşler olabilir. Yaş faktörü, yaşam tarzı değişiklikleri (sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı), çevresel toksinlere maruz kalma veya geçirilen enfeksiyonlar sperm üretimini olumsuz etkileyebilir.
-
Varikosel: Testislerdeki damarların genişlemesi durumudur. Sperm üretimini ve kalitesini düşürebilir.
-
Hormonal Dengesizlikler: Erkeklik hormonlarındaki (testosteron) düşüş veya diğer hormonal sorunlar sperm üretimini etkileyebilir.
-
Geçirilmiş Ameliyatlar veya Enfeksiyonlar: Prostat ameliyatları, kasık fıtığı ameliyatları veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar sperm kanallarında tıkanıklıklara yol açabilir.
-
İlaç Kullanımı: Bazı ilaçlar (örneğin, testosteron takviyeleri, kemoterapi ilaçları) sperm üretimini baskılayabilir.
Ortak ve Yaşam Tarzı İlişkili Nedenler
Hem kadın hem de erkeği etkileyebilecek ve ikincil infertiliteye katkıda bulunabilecek faktörler de vardır:
-
Yaşam Tarzı Faktörleri: Yetersiz veya dengesiz beslenme, aşırı stres, yoğun egzersiz, sigara ve alkol tüketimi, uyuşturucu kullanımı doğurganlığı olumsuz etkileyebilir.
-
Cinsel İlişki Sıklığı ve Zamanlaması: Gebelik şansını artırmak için düzenli ve doğru zamanlamada cinsel ilişki önemlidir. Ovulasyon takibi yapılmaması veya yetersiz cinsel birleşme sayısı da bir neden olabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Genel kabul gören kurala göre, 35 yaş altı kadınlar için bir yıl, 35 yaş üstü kadınlar için ise altı ay boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilemiyorsa bir jinekolog veya üreme sağlığı uzmanına başvurmak gerekir.
Doktorunuz, hem sizin hem de eşinizin detaylı tıbbi öyküsünü alacak, fiziksel muayeneler yapacak ve duruma göre aşağıdaki testleri isteyebilir:
-
Kadınlar için: Hormon testleri (yumurta rezervi ve yumurtlama takibi için), ultrasonografi (yumurtalıklar ve rahimin değerlendirilmesi), HSG (rahim filmi - tüplerin açık olup olmadığını görmek için), gerekirse histeroskopi veya laparoskopi gibi ileri incelemeler.
-
Erkekler için: Sperm analizi (sperm sayısı, hareketliliği ve morfolojisi için), hormonal testler, gerekirse genetik testler veya testis ultrasonu.
Tedavi Seçenekleri
İkincil infertilite tedavisinde yaklaşım, altta yatan nedene göre değişiklik gösterir. Tedavi seçenekleri arasında şunlar bulunabilir:
-
İlaç Tedavileri: Yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar (kadınlar için) veya hormonal dengesizlikleri düzenleyici ilaçlar (hem kadın hem erkek için).
-
Cerrahi Müdahale: Fallop tüplerindeki tıkanıklıkları açma, rahimdeki miyom veya poliplerin çıkarılması, endometriozis lezyonlarının tedavisi veya erkeklerde varikosel ameliyatı gibi cerrahi yöntemler.
-
Aşılama (Intrauterin İseminasyon - IUI): Hazırlanmış spermin kadının rahmine enjekte edilmesi.
-
Yardımcı Üreme Teknikleri (YÜT) - Tüp Bebek (IVF): Yumurtaların vücut dışı ortamda döllenip embriyo haline getirildikten sonra rahme transfer edilmesi.
Unutmayın ki her çiftin durumu farklıdır ve en doğru tanı ve tedavi planı için mutlaka bir uzmana başvurmak gereklidir. Doktorunuzla açıkça konuşarak tüm endişelerinizi dile getirmeniz ve size özel bir yol haritası belirlemeniz önemlidir.
