5 Eylül Tarihte Bugün Neler Oldu?
5 Eylül tarihinin detaylarını sizler
için derledik. Peki 5 Eylül'de kim doğdu, kim öldü, neler oldu? 5 Eylül dünyada
ne günü? İşte tarihe kazınan ve merak uyandıran 5 Eylül Tarihte Bugün...
5 Eylül'de Meydana Gelen Olaylar
1669 - Girit, Osmanlı İmparatorluğu'nca
ilhak edildi. Yunanistan'ın en büyük, Akdeniz 'in
beşinci büyük adasıdır. Ege denizi'nin güneyinde yer alır.
Ada, Roma ve Doğu Roma İmparatorluğu
egemenliklerinden sonra Müslümanlar tarafından fethedilmiş ve 828-961 arasında
Abbasiler'e bağlı Hafsiler tarafından yönetilmiştir. 6 Mart 961'de tekrar Doğu
Roma egemenliğine girmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu'nun çözülme döneminde
Venedikliler tarafından ele geçirilmiştir.
Girit, 1645'de I. İbrahim saltanatı
döneminde Sünbül Ağa hadisesinin tetiklemesi üzerine başlatılan fetihle Osmanlı
idaresine geçmiş, Venedik Cumhuriyeti'nin ada üzerinde 1204'den beri devam eden
hakimiyetine böylece son verilmiştir. Adanın hemen hemen tamamı ve bu arada
Hanya ve Resmo gibi önemli kentler Osmanlı İmparatorluğu tarafından kolaylıkla
fethedilebilmişse de en büyük merkez olan Kandiye kalesinin alınması 24 yıl
sürmüş, 1669'da Fazıl Ahmet Paşa tarafından tamamlanabilmiştir.
1698 - Rus Çarı I. Petro, ülkesini
batılılaştırma çabalarının bir parçası olarak, din adamları ve köylüler dışında
sakal bırakan her erkeğe özel bir vergi yükümlülüğü getirdi.
1795 - ABD ile Osmanlı İmparatorluğu
arasında ABD'yi yıllık vergiye bağlayan ABD - Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.
1800 - Napoleon Bonaparte, Malta
adasını İngiltere'ye bıraktı. (Oysa adayı 1798'de İngilizlerden kendisi
almıştı)
1839 - Çin'le İngiltere arasındaki
birinci Afyon Savaşı başladı. Afyon ticareti yapan İngiliz tüccarlarının
Çin’den çıkarılması ve afyon satışının yasaklanması üzerine çıkan savaşta Çin
mağlup olmuş yapılan anlaşmayla İngiliz tüccarlarına ayrıcalık tanınmıştır.
1877 - Crazy Horse (Çılgın At), Lakota
(Sioux) kızılderililerinin şefi pusuda öldürüldü. Crazy Horse (Çılgın At),
Oglala Lakota doğumlu bir Lakota yerlileri lideridir. Beyazlara karşı elde
ettiği zaferlerle dikkat çeken Crazy Horse yine beyazlar tarafından 1877
yılında pusuya düşürülerek öldürülmüştür. Büyük bir savaşçı olduğu kadar önemli
bir politik lider ve geleneklerine çok bağlı bir filozof olarak tanımlanan
Çılgın At, beyazlara karşı tüm Kızılderili'lerin bir onur ve gurur sembolü
olmuştur.
Çılgın At, Beyazlar kıtaya ayak
basmadan önce 2 binden fazla kabilenin yaşadığı 5 binden fazla dil konuşulan
çok geniş bir kültürün en saygı duyulan liderinin olması dışında doğaya son
derece saygılı insan haklarını sonuna kadar gözeten bir sosyolog olarak da
tanımlanır.
1905 - ABD'nin New Hampshire kentinde
imzalanan anlaşmayla Rus-Japon Savaşı sona erdi.
1914 - I. Dünya Savaşı'nda Marne
Muharebesi başladı. Paris'e ilerleyen Alman Birlikleri Fransız 6. Ordusu'nun
karşı saldırısıyla püskürtüldü. İki milyon insanın yer aldığı 6 gün süren
muharebede 100 bin insan hayatını kaybetti.
1920 - II. Yozgat Ayaklanması başladı.
Mustafa Kemal’in liderliğini tasvip etmeyen ve uygulamalarına karşı çıkan
Yozgat ahalisi tarihten beri şehri yöneten Çapanoğlu ailesi liderliğinde I.
Yozgat Ayaklanmasını başlatmış ve büyük bir şiddet ve kıyımla ayaklanma
bastırılmıştı. Birinci ayaklanmadan geriye kalanlar tekrar ayaklanmış ve bu
defa birincisinden çok daha fazla bir şiddetle karşılaşmışlardı. Ayaklanmayla
ilişkisi olan hemen herkes öldürülmüş halk kitleleri kıyımdan geçirilmişti.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk
Ordusu, Yunan İşgali altındaki Alaşehir ve Susurluk'a girdi.
1930 - Serbest Cumhuriyet Fırkası
lideri Fethi Bey'in 5 Eylül'de İzmir'e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri
yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini
taşladılar.
1938 - Atatürk, vasiyetnamesini
yazdırdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk tarafından 28 Kasım
1938'de açıldı. Mustafa Kemal’in ölmeden önce elli yıl sonra açılması ve
uygulanması şartı ile gizli bir vasiyet yazdırdığını ileri sürenler olmuş ve bu
konu halen Türkiye’de polemik konusu yapılmaktadır. İddiaya göre Atatürk,
ölümünden 50 yıl sonra açıklanmak üzere bir vasiyet bırakmıştı. Kenan Evren,
1988'de Atatürk'ün vasiyetini açmış, ancak "açıklanmasını sakıncalı
görüp" tekrar kitlemişti. Atatürk, sözlü olarak Fevzi Çakmak'ın
Cumhurbaşkanı olmasını ve dış politikada da Türk-Sovyet dostluğunu vasiyet etmişti.
Daha önce 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, konuyla ilgili olarak kendisine mektup
yazan Emin Şirin’i telefonla arayıp, gizli vasiyetnamenin 1988 yılında
açıklanmasına izin vermediği iddialarını kesin bir dille reddetmişti. Bilinen
vasiyetname dışında bir vasiyetname olmadığını, ayrıca, "vasiyet"
niteliğinde başka notlar da görmediğini ve olmadığını kesin bir dille ortaya
koyan Evren, "Ne böyle bir gizli vasiyet var, ne de hilafetin ileriki bir
tarihte ihyasını ima edebilecek en ufak bir yazı veya nota rastladım" diye
konuşmuştu.
1939 - İstanbul müzeleri 2. Dünya
Savaşı nedeniyle kapatıldı.
1945 - Çok partili düzene geçişin ilk
partisi olan Milli Kalkınma Partisi kuruldu.
1950 - Başvuru fazlalılığı yüzünden,
üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.
1955 - İstanbul Sultanahmet'te yeni
Adliye Sarayı hizmete açıldı.
1957 - Jack Kerouac'ın yazdığı Yolda
romanı Amerika'da yayınlandı.
1960 - Muhammed Ali (Cassius Clay),
1960 Roma Olimpiyatlarında altın madalya kazandı.
1963 - 20-21 Mayıs'ta askeri darbe
girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim
Mahkemesince idama mahkûm edildi.
1972 - Münih Katliamı: Filistinli Kara
Eylül Hareketi militanları, 1972 Yaz Olimpiyatları için Münih'e gelen İsrailli
sporculara ateş açtı, bir sporcu hayatını kaybederken, biri ağır yaralandı, 9
kişi rehin alındı.
1973 - Dünyanın en uzun karayolu
tüneli, İsviçre'nin St. Gotthard yöresinde açıldı.
1973 - Devlet Film Arşivi'nde yangın
çıktı Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
1991 - Nelson Mandela, Güney Afrika'da
başkan seçildi.
2012 - Afyonkarahisar'da bulunan
askeri depoda meydana gelen patlamada 25 asker hayatını kaybetti.
5 Eylül'de Doğan Ünlüler
1187 - VIII. Louis, Fransa Kralı (ö.
1226)
1319 - IV. Pedro, Aragon Kralı (ö.
1387)
1568 - Tommaso Campanella, İtalyan
şair, yazar ve Platoncu filozof (ö. 1639)
1638 - XIV. Louis, Fransa Kralı (ö.
1715)
1772 - Feth Ali Şah Kaçar, İran'da
egemenlik sürmüş Kaçar Hanedanı'nın ikinci hükümdarı (ö. 1834)
1774 - Caspar David Friedrich, Alman
ressam (ö. 1840)
1847 - Jesse James, Amerikalı haydut
(ö. 1882)
1876 - Wilhelm Ritter von Leeb, Alman
mareşal.(ö. 1956)
1905 - Arthur Koestler, Macar asıllı
İngiliz yazar (ö. 1983)
1912 - John Cage, ABD'li besteci,
filozof, yazar ve baskıcı (ö. 1992)
1946 - Freddie Mercury, Queen grubunun
solisti (ö. 1991)
1951 - Michael Keaton, ABD'li aktör
1967 - Salih Kenan Şahin, Türk Siyasetçi,
Doktor
1971 - Will Hunt, Efsanevi ABD'li rock
grubu Evanescence'ın davulcusu
1988 - Nuri Şahin, Türk futbolcu
1990 - Kim Yu-Na, Güney Koreli buz
patenci
1991 - Skandar Keynes, İngiliz aktör
1991 - Zeki Yavru, Türk Futbolcu
5 Eylül'de Ölen Ünlüler
1548 - Catherine Parr, İngiltere
kraliçesi (d. 1512)
1857 - Auguste Comte, Fransız
matematikçi (d. 1798)
1876 - Manuel Blanco Encalada, Şilili
siyasetçi, Şili'nin ilk devlet başkanı (d. 1790)
1877 - Çılgın At, Lakota
kızılderililerinin şefi (d. 1849)
1901 - Ignacij Klemenčič, Sloven
fizikçi (d. 1853)
1906 - Ludwig Boltzmann, Avusturyalı
fizikçi (d. 1844)
1914 - Charles Péguy, Fransız şair (d.
1873)
1953 - Richard Walther Darré, Alman
bakan (d. 1895)
1991 - Fahrelnissa Zeid, Türk ressam
(d. 1901)
1993 - Claude Renoir, Fransız görüntü
yönetmeni (yönetmen Jean Renoir'ın yeğeni, ressam Pierre Auguste Renoir'ın
torunu) (d. 1914)
1993 - Samim Kocagöz, Türk yazar (d.
1916)
1997 - Rahibe Teresa, Nobel Barış
Ödülü sahibi Arnavut hayırsever (d. 1910)
2012 - Ediz Bahtiyaroğlu, Türk -
Boşnak milli futbolcu. (d. 1986)
