4 Eylül Tarihte Bugün Neler Oldu?
4 Eylül tarihinin detaylarını sizler
için derledik. Peki 4 Eylül'de kim doğdu, kim öldü, neler oldu? 4 Eylül dünyada
ne günü? İşte tarihe kazınan ve merak uyandıran 4 Eylül Tarihte Bugün...
4 Eylül'de Meydana Gelen Olaylar
476 - Batı Roma İmparatorluğu'nun son
hükümdarı Romulus Augustus, kendisini İtalya kralı olarak ilân eden Germen şefi
Odoacer tarafından tahttan indirilince Batı Roma İmparatorluğu sona ermişti.
973 - Birûni, Farsi gökbilimci, doğdu.
Birûni, Türk veya Fars kökenli İslam bilginidir. Tam adı Ebu Reyhan Muhammed
bin Ahmed el-Birûnî’dir. Batı dillerinde adı Alberuni veya Aliboron olarak
geçer. Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanındaki
çalışmaları ve keşifleriyle tanınır. Tanınmış ve seçkin bir aileden gelen
Harezmli matematikçi ve gökbilimci Ebu Nasr Mansur tarafından kollanan El
Birûni, ilk çalışmalarını bu alimin yanında yaptı. İlk eseri, Asar-ül-Bakiye’dir.
El-Birûni’nin eserlerinin sayısı yüz
seksen civarındadır. Yetmiş adet astronomi ve yirmi adet de matematik kitabı
bulunmaktadır. Tıp, biyoloji, bitkiler, madenler, hayvanlar ve yararlı otlar
üzerinde bir dizin oluşturmuş ve bu alanlardaki fikirleri ve birçok buluşuyla
ilmi gelişmeye önderlik etmiştir. Ancak bu eserlerden sadece yirmi yedisi
günümüze kadar gelebilmiştir. Özellikle Birûni'nin eserlerinin Ortaçağ'da
Latince'ye çevrilmemiş olması, kitaplarının ağır bir dille yazılmış olmasının
bir sonucudur. Ancak Birûni kendisinin de dediği gibi, yapıtlarını sıradan insanlar
için değil bilginler için yazmaktaydı. Yine "Zîci'nin Temelleri" adlı
yapıtının 12. yüzyılda Abraham ben Ezra tarafından İbranice'ye çevrildiği
bilinmektedir. Batı'nın Birûni ilgisi ise 1870'lerde başladı. O günden bugüne
Birûni eserlerinin bazılarının tamamı veya bir kısmı Almanca ve İngilizce'ye
çevrildi.
İbn Sina gibi önemli bilginlerle
beraber çalışan Birûni, Hindistan'a birçok kez gitti. Bu nedenle Hindistan'ı
konu alan bir kitap yazdı. Onun bu kitabı birkaç dile çevrildi ve çoğu bilgine
örnek oldu. Birûni’nin bir tane de romanı vardır.
1063 - Büyük Selçuklu Devleti'nin
kurucusu Tuğrul Bey, öldü. Oğuzların Kınık boyundan Selçuk Beyin torunudur.
Babası Mikail, savaşta ölünce dedesi Selçuk’un yanında büyüdü. Çocukluğu
Cend'de geçti. 1016 yılında Selçukluların başına geçti.
1028-1029 yılları arasında kardeşiyle
birlikte Merv ve Nişabur kentlerini ele geçirdi. Buhara ve Balh kentlerine
seferler düzenledi. 1038 yılında Nişabur'da kendini sultan ilan etti. 1040
yılında Gaznelilerle yaptığı Dandanakan Savaşı'nı kazanarak Gazne Devleti'ne
karşı Selçukluların üstünlüğünü sağladı. Kardeşi Çağrı Bey'i Horasan valisi
tayin eden Tuğrul Bey İran'ın büyük bir bölümünü ele geçirdi ve Selçuklu
topraklarını Anadolu'ya kadar uzandırdı. 1060 yılında Fatimilerin eline geçmiş
olan Bağdat'ı ele geçirdi. Abbasi halifesi Kaim'in tekrar Bağdat'a dönmesini
sağlayan Tuğrul Bey, halifenin kızı Seyyide Fâtıma el-Betül ile evlendi. Halife
Kaim, Tuğrul Bey'e Sultan, Ruknu ʾd-dewle (Devletin direği) ve Maliku ʾl-maşriq
we-ʾl-mağrib ünvanı verip "Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı" ilan etti.
1682 - İngiliz astronom Edmund Halley,
daha sonra kendi adı verilen kuyruklu yıldızı gördü. Halley kuyrukluyıldızı her
75–76 yılda bir görünen kuyruklu yıldız.
Halley çıplak gözle görülebilen tek kısa
periyodlu kuyruklu yıldızdır. Ek olarak, yörüngesini insan ömrü içerisinde
tamamlayan çıplak gözle görülür tek kuyrukluyıldızdır. Halley kuyrukluyıldızı
iç Güneş Sistemi'ne en son 1986 yılında girmiştir. Hesaplara göre 2061 yılında
tekrar görülecektir.
1066 yılında görüldüğü Bayeux
işlemesi'nde anılmıştır. 1682 yılında yeniden ortaya çıktığına dair kayıtlar
bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızın yörüngesini, adını aldığı Edmond Halley
hesaplamıştır. Halley, hesapladığı yörüngenin 1531 ve 1607'de görülen kuyrukluyıldızlar
ile çakıştığını saptadı ve bu kuyrukluyıldızların aynı kuyrukluyıldız olduğunu,
1758'de döneceğini öne sürdü. Bu varsayım doğrulandı ve kuyrukluyıldız 1758,
1835, 1910 ve 1986'da yeniden ortaya çıktı.
Hesaplamalara göre MÖ 12 yılında da
görünen Halley kuyruklu yıldızının Hz. İsa'nın doğumu ile ilgili İncil
bölümlerinde göründüğü anlatılan Beyt lehem yıldızı olduğu sanılıyor. Bu
durumda sonradan saptanan miladi takvimin başlangıcı 0 yılında değil, MÖ 12
yılına düşmeliydi.
1781 - Los Angeles İspanyollar
tarafından bölgeye yerleştirilen insanlarca kuruldu.
1870 - Fransa'da III. Cumhuriyet ilan
edildi.
1885 - "Self-servis" ilk
defa New York'ta uygulanmaya başlandı.
1886 - Yaklaşık 30 yıl süren
savaşlardan sonra, Apaçi lideri Geronimo, Arizona'da teslim oldu.
1888 - George Eastman, Kodak adını
ticarileştirdi ve makaralı film kullanan kamerasının patentini aldı.
1919 - Gazi Mustafa Kemal, Sivas
Kongresi'ni açtı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk
Ordusu, Yunan İşgali altındaki Sarıgöl, Buldan ve Bigadiç'i geri aldı.
1932 - Dünya Barış Konferansı
Viyana'da toplandı.
1935 - İstanbul telefon şirketi
hükümet adına işletilmeye başlandı.
1936 - İngiltere Kralı VIII. Edward,
İstanbul'da Atatürk'ü ziyaret etti.
1939 - Tüm gıda maddelerine ihraç
yasağı kondu.
1941 - II. Dünya Savaşı: İlk kez bir
ABD gemisi, bir Alman denizaltısının hücumuna uğradı. Geminin adı USS Greer'di.
1944 - II. Dünya Savaşı: müttefikler
Brüksel ve Anvers'i ele geçirdi.
1950 - Türkiye'de Hasbi Tembeler
olarak bilinen Beetle Bailey çizgi dizisi ilk kez çizgi bant olarak yayımlandı.
1956 - Depolama aygıtı olarak manyetik
disk kullanan ilk ticari bilgisayar olan "IBM RAMAC 305" tanıtıldı.
1957 - ABD Yurttaşlık Hakları
Hareketi: "Little Rock" Krizi - Arkansas valisi, siyahi öğrencilerin
Merkez Lisesi'ne kayıt yaptırmalarına engel olabilmek için Ulusal Muhafızlar'ı
göreve çağırdı.
1963 - İsviçre havayollarına ait bir
yolcu uçağı Dürrenäsch, İsviçre yakınlarında düştü 80 kişi öldü.
1964 - Endonezya hükümeti, Beatles
tarzı saç kesimini yasakladı.
1970 - Şili'de sosyalist lider
Salvador Allende başkan seçildi.
1970 - Erdal İnönü, Ortadoğu Teknik
Üniversitesi rektörü oldu.
1971 - Alaska havayollarına ait Boeing
727 tipi bir yolcu uçağı Juneau, Alaska yakınlarında düştü: 111 kişi öldü.
1972 - 1972 Yaz Olimpiyatları: Mark
Spitz yüzmede 7. altın madalyasını aldı, böylelikle tek bir Olimpiyat Oyununda
7 madalya birden alan ilk sporcu olarak rekor kırdı.
1975 - Bülent Ecevit'in seçim otobüsü
Elazığ'da taşlandı. 50 yaralı, 57 gözaltı.
1981 - Milli Güvenlik Konseyi gözaltı
süresinin 90 günden 45 güne inmesini onayladı.
1988 - Bangladeş'te sel: 300 kişi
öldü, 20 milyon insan evsiz kaldı.
1991 - Halkın Emek Partisi (HEP),
Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ile anlaşarak seçimlerde işbirliği kararı
aldı.
1993 - Demokrasi Partisi (DEP)
Milletvekili Mehmet Sincar Batman'da öldürüldü.
1996 - Kolombiya Devrimci Silahlı
Kuvvetleri (FARC) örgütü militanları, Kolombiya'nın Guaviare bölgesindeki
askeri bir kampa saldırdı, üç hafta süren çatışmalarda en az 130 kişi öldü.
1996 - Abdi İpekçi cinayetinin
sanıklarından Oral Çelik, İsviçre tarafından Türkiye'ye iade edildi. Çelik, 16
Eylül'de 17 yıl aradan sonra çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.
1997 - Kudüs'te çarşı merkezinde üç
büyük patlamada 7 kişi öldü, 192 kişi yaralandı. Saldırıyı Hamas örgütü
üstlendi.
2008 - Emekli General Osman Pamukoğlu
önderliğinde Hak ve Eşitlik Partisi Kuruldu.
4 Eylül'de Doğan Ünlüler
973 - Birûni, Farsi gökbilimci (ö.
1048)
1768 - François-Auguste-René
Chateaubriand, Fransız yazar ve diplomat (ö. 1848)
1824 - Anton Bruckner, Avusturyalı
besteci (ö. 1896)
1896 - Antonin Artaud, Fransız oyun
yazarı, şair ve tiyatro oyuncusu (ö. 1948)
1901 - Ahmet Kutsi Tecer, Türk şair ve
oyun yazarı (ö. 1967)
1906 - Max Delbrück, Nobel Tıp veya
Fizyoloji Ödülü sahibi Alman biyolog (ö. 1981)
1908 - Edward Dmytryk, yönetmen (ö.
1999)
1913 - Kenzo Tange, Japon mimar (ö.
2005)
1934 - Clive Granger, Nobel Ekonomi
Ödülü sahibi Galli ekonomist
1953 - Fatih Terim, Türk spor adamı
1956 - Blackie Lawless, ABD'li müzisyen
4 Eylül'de Ölen Ünlüler
1063 - Tuğrul Bey, Büyük Selçuklu
Devleti'nin kurucusu (d. 990)
1907 - Edvard Grieg, Norveçli besteci
(d. 1843)
1944 - Erich Fellgiebel, Hitler'e
karşı yapılan 20 Temmuz suikast girişiminde yer alan Alman general (idam) (d.
1886)
1963 - Robert Schuman, Fransız
politikacı (d. 1886)
1965 - Albert Schweitzer, Nobel Barış
Ödülü sahibi Alman doktor (d. 1875)
1965 - Mahmut Moralı, Şehir
Tiyatroları sanatçısı (d. 1902)
1967 - Ali Mümtaz Arolat, Türk şair
(d. 1897)
1985 - Cebrail Allaf, Süryani Kadim
Cemaati'nin ruhani lideri
1989 - Georges Simenon, Belçikalı
polisiye yazarı (d. 1903)
1997 - Aldo Rossi, İtalyan bir mimar
ve tasarımcı (d. 1931)
2003 - Tibor Varga, Macar kemancı (d.
1921)
2006 - Steve Irwin, Avusturyalı
belgeselci (d. 1962)
2006 - Giacinto Facchetti, İtalyan
futbolcu (d. 1942)




