Ruslar, 1700 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile İstanbul'da daimi elçi bulundurma hakkı kazanmıştır.
Bu antlaşma, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdirmiş ve Rusya'nın Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki etkisini artırmıştır. Antlaşmanın önemli maddelerinden biri, Rus Çarlığı'nın İstanbul'da sürekli bir elçi bulundurabilmesine olanak tanımasıdır. Bu durum, Rusya'nın Osmanlı iç işlerine daha yakından müdahale etme ve siyasi etkisini artırma fırsatı bulmasına yol açmıştır.
Ek Bilgi: Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan ilk antlaşma ise 1681 tarihli Bahçesaray Antlaşması'dır. Ancak bu antlaşma daimi elçi bulundurma hakkı içermemektedir. Daimi elçi bulundurma hakkı, yukarıda belirtildiği gibi 1700 İstanbul Antlaşması ile verilmiştir.
1700 İstanbul Antlaşması
1700 İstanbul Antlaşması, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren ve iki devlet arasında imzalanan önemli bir antlaşmadır. İşte antlaşmanın temel özellikleri ve sonuçları:
Tarihi ve Tarafları:
- İmzalanma Tarihi: 14 Temmuz 1700
- Taraflar: Osmanlı İmparatorluğu ve Rus Çarlığı
Nedenleri:
- 14 yıl süren savaşın her iki taraf için de yıpratıcı olması.
- Rusya'nın Azak Kalesi'ni ele geçirmesi (1696).
- Osmanlı Devleti'nin Karlofça Antlaşması (1699) ile batı cephesinde toprak kayıpları yaşaması ve dikkatinin dağılması.
- Rusya'nın Karadeniz'e inme ve güneyde nüfuzunu artırma isteği.
Maddeleri:
- Azak Kalesi ve çevresi Rusya'ya bırakılmıştır. Bu madde, Rusya'nın Karadeniz'e inme politikasında önemli bir adımdır.
- Rusya, İstanbul'da daimi bir elçi bulundurma hakkı elde etmiştir. Bu, Rusya'nın Osmanlı iç işlerine daha yakından müdahale etme ve siyasi etkisini artırma fırsatı bulması anlamına geliyordu.
- Rus tüccarların Osmanlı topraklarında serbestçe ticaret yapabilmesi güvence altına alınmıştır.
- Rus hacıların Kudüs'ü serbestçe ziyaret edebilmeleri sağlanmıştır.
- Osmanlı Devleti, Rusya'nın Taganrog'da inşa ettiği kaleyi tanımıştır.
- Sınır bölgelerinde iki taraf da yeni tahkimatlar yapmaktan kaçınacaktır.
Önemi ve Sonuçları:
- Rusya'nın Karadeniz'e İnişi: Antlaşma, Rusya'nın sıcak denizlere inme politikasının önemli bir aşaması olmuştur. Azak Kalesi'nin kaybı, Osmanlı'nın Karadeniz'deki hakimiyetine darbe vurmuştur.
- Rus Nüfuzunun Artması: İstanbul'da daimi elçi bulundurma hakkı, Rusya'nın Osmanlı üzerindeki siyasi etkisini önemli ölçüde artırmıştır. Bu elçiler aracılığıyla Rusya, Osmanlı iç işlerine karışma ve azınlıkları kendi çıkarları doğrultusunda kullanma imkanı bulmuştur.
- İlk Kalıcı Barış Antlaşması: 1700 İstanbul Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan ilk kalıcı barış antlaşması olarak kabul edilir. Daha önceki ilişkiler genellikle savaşlar ve geçici ateşkeslerle şekillenmişti.
- Osmanlı'nın Gerilemesi: Antlaşma, Osmanlı Devleti'nin Rusya karşısında toprak kaybetmesi ve siyasi imtiyazlar vermek zorunda kalması açısından gerileme döneminin bir göstergesi olarak kabul edilebilir.
- Karlofça'nın Devamı: Bazı tarihçiler bu antlaşmayı, 1699 Karlofça Antlaşması'nın bir devamı ve Osmanlı'nın batıdaki kayıplarının ardından doğuda da taviz vermek zorunda kaldığı bir süreç olarak değerlendirirler.
1700 İstanbul Antlaşması, Osmanlı ve Rus ilişkilerinde yeni bir dönemin başlangıcı olmuş ve sonraki yüzyıllarda iki ülke arasındaki rekabetin ve savaşların zeminini hazırlamıştır.
