KÜRTÇE Alfabesi ( ALFABEYA KURDÎ)
Kürt Alfabesinde 31 harf bulunmaktadır. Bunlar ;
A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z.
a b c ç d e ê f g h ı î j k l m n o p q r s ş t u û v w x y z dir
Türkçe dilinden ayrı olarak Ê Î Q Û W X harfleri bulunmaktadır. Ğ- I - Ö-Ü- harfi Kürtçe’de yoktur.
Zamirler (Cînavk)
Kürtçede iki tür kişi zamiri vardır. Birincisi sade(xwerû) ve ikincisi bükümlü (tewandî)’dür. Bunun nedenin Kürtçenin Ergatif bir dil olmasıdır. Daha sonraki derslerde bu konuya açıklık getireceğiz.
|
Sade Bükümlü Ek Zamir (Xwerû) (Tewandî) (Cînavkên Kesane) |
|
1. Tekil Ez Min im-me |
|
2. Tekil Tu Te î-yî |
|
3. Tekil Ew Wî (eril)/Wê(dişil) e-ye |
|
1. Çoğul Em Me in-ne |
|
2. Çoğul Hûn We in-ne |
|
3. Çoğul Ew Wan in-ne |
Roj baş, tu kurdî zanî? Belê, ez kurd im. Lê tu? Erê, ez jî kurd im. Ew jî kurd e.
Ez, tu û ew kurd in. Erê em kurd in.Hûn jî kurd in? Na! Em ereb in.
Ez, tu, ew kurd in…Belê, em kurd in. Hûn jî ereb in. Belê ew jî ereb in.
Not: Kürtçe’de sadece fiillere gelen ekler bitişik yazılır diğer ekler ayrı yazılır.
1. grup zamirlerin ilk biçimi ile bazı basit cümleler kuralım:
Ez qelew im. (Ben şişmanım.) Tu qelew î. (Sen şişmansın.) Ew qelew e. (O şişmandır.)
Em qelew in. (Biz şişmanız.) Hûn qelew in. (Siz şişmansınız.) Ew qelew in. (Onlar şişmanlar.)
Dikkat ederseniz qelew (şişman) sözcüğü sessiz harf ile bitiyor. Sonu sessiz harf ile biten sözcüklere gelen ekler ‘ez ….. im’, ‘tu ….. î’, ‘ew ….. e’, ‘em ….. in’, ‘hûn ….. in’ ve ‘ew ….. in’ biçimindedir..
Mînak (örnek):
Ez ciwan im. Ben gencim.
Tu ciwan î. Sen gençsin.
Ew ciwan e. O gençtir.
Em ciwan in. Biz genciz.
Hûn ciwan in. Siz gençsiniz.
Ew ciwan in. Onlar gençtir.
Ez mamoste me. Ben öğretmenim.
Tu mamoste yî Sen öğretmensin.
Ew mamoste ye. O öğretmendir.
Em mamoste ne. Biz öğretmeniz.
Hûn mamoste ne. Siz öğretmensiniz
Ew mamoste ne. Onlar öğretmendir
Dikkat ederseniz mamoste (öğretmen) sözcüğü sesli harf ile bitiyor. Sonu sesli harf ile biten sözcüklere gelen ekler ‘ez … me’, ‘tu ...yî’, ‘ew .. ye’, ‘em ….ne’, ‘hûn ... ne ve ‘ew … ne’ biçimindedir.
Ez gundî me. Ben köylüyüm. Em gundî ne. Biz köylüyüz.
Tu gundî yî Sen köylüsün. Hûn gundî ne. Siz köylüsünüz
Ew gundî ye. O köylüdür. Ew gundî ne. Onlar köylüdür.
NOT (Nîşe): Yukarıda verdiğim takılar, sözcükten ayrı yazılır. Ancak okunurken bitişikmiş gibi okunur. ‘Ez ciwan im‘ cümlesindeki ‘im‘ takısını, okurken ‘ciwanim‘ şeklinde, bitişikmiş gibi okuyun.
Aşağıdaki kelimeleri tüm zamirlere göre çekimleyin. Siz de buna uygun başka kelimeler bulun.
Cotkar(Çiftçi) Xwendekar(Öğrenci) Mezin(büyük) Bijîşk( Doktor) azad (Özgür) têr (Tok)
Bajarî(Şehirli) Batmanî ( Batmanlı) Axa ( Ağa) Kercewsî(Gercüşlü) Kurdistanî (Kürdistanlı) Birçî(Aç)
Şahıs zamirleri ile şimdiye kadar olumlu cümleler kurduk. Kürtçede cümleye olumsuzluk anlamı katan eklerden biri olan ‘ne’ takısını kullanarak cümleyi olumsuz biçimiyle de söyleyebiliriz.
Mînak (Örnek):
Ez xwendekar im.
Ez ne xwendekar im.
Tu xwendekar î.
Tu ne xwendekar î.
Ew xwendekar e.
Ew ne xwendekar e.
Em xwendekar in.
Em ne xwendekar in.
Hûn xwendekar in.
Hûn ne xwendekar in.
Ew xwendekar in.
Ew ne xwendekar in.
Ez endezyar im.
Ez ne endezyar im.
Tu endezyar î.
Tu ne endezyar î.
Ew endezyar e.
Ew ne endezyar e.
Em endezyar in.
Em ne endezyar in.
Hûn endezyar in.
Hûn ne endezyar in.
Ew endezyar in.
Ew ne endezyar in.
Yukarıda olumlu ve olumsuz hallerini yazdığımız kelimelere benzer başka örnekler bulun.
