K vitamini eksikliği, aşağıdakiler de dahil olmak üzere
birçok sağlık sorununa yol açabilir:
Kolay morarma ve kanama: K vitamini, kanın
pıhtılaşmasına yardımcı olan proteinlerin üretiminde önemli rol oynar. K
vitamini eksikliği olduğunda kan pıhtılaşması zorlaşır, bu da kolay morarma ve
kanamaya neden olabilir.
Kolay morarma
Aşırı adet kanaması: K vitamini eksikliği olan
kadınlarda adet kanaması daha ağır olabilir ve daha uzun sürebilir.
Yenidoğanlarda beyin kanaması: K vitamini eksikliği
olan yenidoğanlarda beyin kanaması riski artar.
Zayıf kemikler: K vitamini, kemiklerin güçlü ve
sağlıklı kalmasına yardımcı olan bir protein olan osteokalsinin üretiminde de
rol oynar. K vitamini eksikliği, kemiklerin zayıflamasına ve osteoporoza yol
açabilir.
K vitamini
eksikliği riski yüksek olan kişiler şunlardır:
Sindirim sistemi bozuklukları olan kişiler: Crohn hastalığı
veya ülseratif kolit gibi sindirim sistemi bozuklukları olan kişiler, K
vitaminini emmekte zorlanabilir.
Yağ emilimi bozuklukları olan kişiler: K vitamini yağda
çözünür bir vitamindir, bu nedenle yağ emilimi bozuklukları olan kişiler bunu
emmekte zorlanabilir.
Antibiyotik kullanan kişiler: Antibiyotikler, K vitamini
üreten bağırsaktaki bakterileri öldürebilir.
Kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler: Warfarin gibi kan
sulandırıcı ilaçlar K vitamininin etkisini engelleyebilir.
K vitamini eksikliği yaşıyorsanız, muhtemelen yorgunluk,
halsizlik ve solukluk gibi semptomlar yaşarsınız. Doktorunuz, K vitamini
eksikliği tanısı koymak için bir kan testi yapabilir. K vitamini eksikliği
genellikle K vitamini takviyesi alarak tedavi edilir.
K vitamini bakımından zengin besinler şunlardır:
Yeşil yapraklı sebzeler: Ispanak, lahana, brokoli ve marul
gibi yeşil yapraklı sebzeler K vitamini bakımından mükemmel bir kaynaktır.
Sıcak sebzeler: Brüksel lahanası, karnabahar ve brokoli gibi
turpgiller de K vitamini bakımından iyi bir kaynaktır.
Meyveler: Avokado ve kivi gibi bazı meyveler de K vitamini
içerir.
Et, kümes hayvanları ve balık: Karaciğer, böbrek ve dana eti
gibi et, kümes hayvanları ve balıklar da K vitamini içerir.
Süt ürünleri: Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri de K
vitamini içerir.
K Vitamininin Vücuttaki İşlevi Nedir?
K1 vitamini diyetimizde bulunan vitamindir. Soya fasulyesi,
yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlarda bulunur. Besinlerle aldığımız yağ
K1 vitaminin emilimini artırır. Bebek mamalarına ilave olarak K vitamini
eklenir. Yenidoğan dönemi geçtikten sonra sindirim sistemindeki bakteriler K
vitamini sentezlerler. K2 vitamini bağırsaktaki bakteriler tarafından
sentezlenir ancak üretilen miktar tek başına ihtiyacı karşılamaya yetmez.
K vitamini karaciğerde pıhtılaşma faktörlerinin oluşumu
üzerinde etkilidir. Bu pıhtılaşma faktörleri 2, 7, 9 ve 10’dur. K vitamininin
etkili olduğu diğer pıhtılaşma faktörleri protein S, protein C ve protein
Z’dir.
K Vitamini Eksikliği Neden Olur?
K vitamini eksikliği en fazla yenidoğanlarda görülür. Bunun
başlıca nedenleri:
Yenidoğanlar vücutlarında çok az K vitamini deposu ile
doğarlar.
Annenin plasentasından bebeğe K vitamini geçişi çok
yetersizdir.
Sadece anne sütü ile beslenen bebekler yeteri kadar K
vitamini alamazlar.
Bebeklerin bağırsaklarında K vitamini üreten faydalı
bakteriler henüz oluşmamıştır.
Bebeklerde safra kanallarında tıkanmaya neden olan
hastalıklar da K vitamini eksikliği ile sonuçlanır.
Yetişkinlerde K vitamini eksikliğinin sebepleri:
Safra yollarında tıkanıklık
Yağ malabsorbsiyonu (yağ emiliminde bozukluk)
Kistik fibrozis
İnce bağırsağın cerrahi olarak çıkarılması
Kumarin gibi pıhtılaşmayı önleyici ilaçların kullanımı
Yetersiz beslenme
Alkolizm
Uzun süre damar yolu ile beslenme
Kronik ishal
Karaciğer hastalığı
İnflamatuvar bağırsak hastalığı
Yaygın damar içi pıhtılaşma
Kronik böbrek hastalığı ve diyaliz
Pankreas yetmezliği
Sefalosporin gibi bazı antibiyotikler, salisilatlar, yüksek
dozda E vitamini kullanımı ve karaciğer yetmezliği bir hastada K vitamini
eksikliği varsa kanama riskini artırır.
K Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
K vitamini eksikliğinin en önemli belirtisi kanamadır. Bu
kanamanın yara veya kesikten olması gerekmez. Sağlam deri ve organlardan da
kanama olabilir. K vitamini eksikliğinin en çok görüldüğü yenidoğanlarda şu belirtiler
görülebilir:
Göbek kordonunun olduğu bölgede kanama
Bebeğe sünnet yapıldıysa peniste kanama
Sindirim sisteminden kanama, kanlı kaka yapma
Deride morluk ve kanamalar
Beyin kanaması
Burun kanaması
K vitamininin yenidoğanda yaptığı hastalığa yenidoğanın
hemorajik hastalığı adı verilir. Genellikle hayatın ilk 1-7 günleri arasında
ortaya çıkar. Hastalığın 2-12 hafta sonra ortaya çıkan geç formu da
bulunmaktadır. Bu durum genellikle anne sütü ile beslenen ve K vitamini almamış
bebeklerde görülür.
Yetişkinlerde K vitamini eksikliği belirtileri şunlardır:
Deride nokta nokta veya büyük morluklar
Tırnak altlarında kanamalar
Diş etlerinde kanama
Vücudun iç organlarında kanama
Bağırsaklarda kanamaya bağlı katran rengi dışkı yapma
K vitamini Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
K vitamini eksikliği belirtileri ile doktora gittiğinizde
doktorunuz önce sizden öykü alacaktır. Sorulacak sorular arasında bağırsak
ameliyatı geçirip geçirmediğiniz, kan pıhtılaşmasını önleyen bir ilaç kullanıp
kullanmadığınız, kronik ishalinizin olup olmadığı, ağır bir diyet yapıp
yapmadığınız, yağ emilimine engel olan bir hastalığınızın olup olmadığına dair
sorulardır.
Doktorunuz daha sonra kanamanın nedenini anlamak için bazı
testler isteyecektir. K vitamini eksikliğini gösteren en önemli testler
protrombin zamanı (PT) ve INR’dir. K vitamini eksikliğinde protrombin zamanı ve
INR artar. PTT, trombin zamanı, fibrinojen, D-Dimer, fibrin yıkım ürünleri,
trombosit zamanı ve kanama zamanı normal olarak bulunur. Tanıda en önemli
kriter hastaya K vitamini enjeksiyonu yapıldıktan sonra PT ve INR’nin normale
dönmesidir.
Bazı sağlık kuruluşlarında K vitamini düzeyi
ölçülebilmektedir. Günlük K vitamini ihtiyacı 50-150 mcg dir. Bu miktarda K
vitamini alan bir insanın serumunda 0,2-1 ng/ml oranında K vitamini bulunur.
Yenidoğan bebeklerde doğumda K vitamini uygulanmamış olması
ve kanama belirtilerinin görülmesi en önemli tanı kriteridir.
K Vitamini Eksikliği Hangi Hastalıklarla Karışabilir?
Vücutta sebepsiz bir kanama olduğunda K vitamini eksikliği
dışında aşağıdaki hastalıklar akla gelebilir.
Akut lenfoblastik lösemi
Akut myeloid lösemi
Kronik lenfositik lösemi
Kronik myeloid lösemi
Yaygın damar içi pıhtılaşma
Disfibrinojenemi
Glanzman tromboasteni
İmmün trombositopeni
C vitamini eksikliği
Trombotik trombositopenik purpura
Von Willebrand hastalığı
Bu nedenle kanama ile gelen hastaya hekimler kan testlerini
geniş kapsamlı isterler.
K Vitamini Eksikliğinin Tedavisi Nasıldır?
Yenidoğanlarda K vitamini eksikliğinin önlenmesi için en
önemli yöntem bebek doğar doğmaz K vitamini yapılmasıdır. Uygulanan doz 1 mg ve
kas içine olacak şekildedir. Nadiren daha sonra kanama belirtileri gösteren
bebekler için ilave doz gerekebilir.
Yetişkinlerde K vitamini eksikliği tedavisi durumun
ciddiyetine ve altta yatan hastalığa bağlıdır. Hayatı tehdit eden kanamalarda hastaya
önce taze donmuş plazma verilip ardından K vitamini uygulanabilir.
Yetişkinlerde K vitamini deri altına ya da kas içine uygulanmalıdır. K vitamini
enjeksiyonundan sonra protrombin zamanı normale dönmezse karaciğer yetmezliği
veya yaygın damar içi pıhtılaşma düşünülebilir. Eğer hastada kas içi
enjeksiyondan sonra kanama olacaksa ilacın ağızdan formu kullanılabilir.
Hastada kanama çok şiddetliyse duruma göre diğer
hastalıkları dışlamak için hematoloji ve gastroenteroloji konsültasyonu
istenebilir. Hematolog kanama yapan diğer kan hastalıklarının ayırıcı tanısını
yaparken; gastroenterolog inflamatuvar bağırsak hastalıkları, karaciğer
yetmezliği ve malabsorbsiyon gibi hastalıkların ayırıcı tanısını yapabilir.
K Vitamini Eksikliğini Önlemek İçin Nasıl Beslenmeliyiz?
Ağır ve uzun süreli diyet yapmayan ve sağlıklı-dengeli
beslenen sağlıklı bireylerde K vitamini eksikliği gelişmez.
Vitamin K nın ana kaynağı bitkilerdir. Aşağıdaki besinler
vitamin K yönünden zengindir:
Ispanak, salata bitkileri, bezelye, fasulye, su teresi,
brokoli ve kuşkonmaz
Yulaf ve tam buğday unu
Zeytin, kanola, pamuk ve aspir yağları
Soya fasulyesi
Kadınlar için günlük önerilen vitamin K miktarı 90 mcg/gün
iken, erkeklerde 120 mcg/gün önerilmektedir. Ağızdan beslenemeyen, damar
yoluyla beslenen hastalarda günlük doz 150 mcg olmalıdır.
Yenidoğanlarda K vitamini Eksikliği Nasıl Önlenir?
Yenidoğanlara doğumu takiben ilk 6 saat içinde kas içine 1
mg K vitamini uygulanmalıdır. K vitamini uygulamasının bir riski yoktur.
Doğumda K vitamini uygulanmayan bebeklerde beyin kanaması gibi ağır ve hayatı
tehdit eden kanamalar meydana gelebilmektedir. Ülkemizde K vitamini uygulaması
hem kamu hastanelerinde hemde özel sağlık kuruluşlarında rutin bir uygulamadır.
Yapılan çalışmalarda K vitamini uygulaması ile kanser gelişimi arasında bir ilişki olmadığı gösterilmiştir.
Annelere K vitamini Eksikliği Konusunda Uyarı!
Bebeğinizde aşağıdaki belirtilerden birini görürseniz hemen
hekiminize başvurunuz:
Özellikle bebeğin baş bölgesinde ve yüzünde morluklar olması
Burun kanaması ve göbeğinden kan gelmesi
Kanlı kusma
Bebeğin kakasının kanlı olması veya katran renginde olması
Bebeğin cilt renginin giderek solgunlaşması
Sakinleştirilemeyen huzursuzluk, sürekli kusma, kasılmalar
ve sürekli uyku hali beyin kanamasının belirtileri olabilir.
K VİTAMİNİ TAKVİYESİ ALMANIN BİR SAKINCASI VAR MIDIR?
Önerilen dozlarda K vitamini kullanmanın sakıncası yoktur.
Hekimlerinizin bilgisi ve önerisi haricinde K vitamini kullanmamanız önerilir.
Yeterince K vitamini aldığınızdan emin olmak için çeşitli
yiyecekler yemek önemlidir. K vitamini eksikliği riski altındaysanız,
doktorunuzla takviye alıp almayacağınız hakkında konuşmalısınız.
Hayırlı sağlıklı bir ömür dileriz.
