- Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarının kısıtlanması: Bu, Montrö ile ortadan kalkan bir durumdur. Lozan Boğazlar Sözleşmesi ile kısıtlanan Türk egemenliği, Montrö ile Türkiye lehine önemli ölçüde geri kazanılmıştır. Bu nedenle bu ifade, Montrö ile ortaya çıkan bir durum değildir.
Diğer olası durumlar (doğru seçenekler) şunlar olabilir:
- Türkiye'nin Boğazlar Komisyonu'nun kaldırılması ve Boğazlar üzerindeki tek yetkili olması.
- Savaş gemilerinin geçiş rejiminin yeniden düzenlenmesi ve Türkiye'nin güvenliğinin ön planda tutulması.
- Ticaret gemilerinin geçiş serbestisinin ilkesel olarak devam etmesi.
- Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin savaş gemilerinin geçişi için özel sınırlamalar getirilmesi.
- Türkiye'nin savaş zamanında Boğazları tamamen kapatma hakkının tanınması.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Marmara Denizi üzerindeki egemenlik haklarını ve bu sulardan gemi geçiş rejimini düzenleyen uluslararası bir sözleşmedir. 20 Temmuz 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde imzalanmıştır.
Sözleşmenin Temel Hükümleri:
- Boğazlar Komisyonu'nun Kaldırılması: Lozan Barış Antlaşması ile kurulan Uluslararası Boğazlar Komisyonu kaldırılarak, Boğazlar üzerindeki tüm yetki Türkiye'ye devredilmiştir.
- Ticaret Gemilerinin Geçişi: Barış zamanında, ticaret gemileri bayrak ve yük ayrımı gözetilmeksizin Boğazlardan serbestçe geçiş yapabilirler. Transit geçişlerde herhangi bir ücret alınmaz. Kılavuzluk ve römorkaj hizmetleri isteğe bağlıdır.
- Savaş Gemilerinin Geçişi:
- Barış Zamanında: Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin savaş gemilerinin geçişi tonaj ve süre bakımından bazı sınırlamalara tabidir. Kıyıdar olmayan devletlerin savaş gemilerinin geçişi ise daha sıkı koşullara bağlanmıştır.
- Savaş Zamanında: Türkiye savaşta değilse, tüm ticaret gemileri serbestçe geçebilir. Savaşan devletlerin savaş gemilerinin geçişi ise Türkiye'nin takdirine bırakılmıştır. Türkiye savaşta ise, kendi güvenliği için Boğazları tamamen kapatma hakkına sahiptir.
- Türkiye'nin Tahkimat Hakkı: Türkiye'ye Boğazlar bölgesinde tahkimat yapma hakkı tanınmıştır. Lozan'da getirilen askerden arındırılmış bölge statüsü sona ermiştir.
- Hava Araçlarının Geçişi: Sivil hava araçları serbestçe geçebilirken, askeri hava araçlarının geçişi Türkiye'nin iznine tabidir.
- Sözleşmenin Süresi: Sözleşmenin 28. maddesine göre, prensip olarak süresizdir. Ancak, her bir taraf 20 yıllık sürelerin sonunda sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir. Bugüne kadar hiçbir taraf bu hakkını kullanmamıştır ve sözleşme yürürlüktedir.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Önemi:
- Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki tam egemenliğini tesis etmiştir.
- Türkiye'nin güvenliğini ön planda tutan bir geçiş rejimi oluşturmuştur.
- Karadeniz'deki güç dengelerini etkileyen önemli bir uluslararası hukuk belgesidir.
- Günümüzde de geçerliliğini korumakta ve Türkiye'nin dış politikasında önemli bir yer tutmaktadır.
Kaynak: HABER MERKEZİ
