Cezeri, tam adıyla Ebu’l İz İsmail İbni Rezzaz el-Cezeri, 12. yüzyılda yaşamış büyük bir mucit, mühendis ve bilim insanıdır. “Robotik biliminin babası” olarak da anılan Cezeri, özellikle otomatik makineler, su sistemleri ve mekanik mühendislik alanındaki çalışmalarıyla dünya bilim tarihine önemli katkılarda bulunmuştur.

Kısa Biyografi

Cezeri, adını doğduğu yer olan Cizre’den almıştır. Dönemin önemli bir beyliği olan Artuklu Beyliği’nin sarayında başmühendis olarak görev yapmıştır. Hem teorik hem de pratik mühendislik bilgisine sahip olan Cezeri, birçok mekanik cihazın tasarımını yapmış ve bunların bir kısmını bizzat üretmiştir.

Bilimsel Katkıları

Cezeri’nin en önemli eseri, 1206 yılında tamamladığı Kitab-ül Hiyel (Mekanik Cihazların Bilgisi Kitabı)’dir. Bu kitap, otomatik makinelerin tasarımlarını ve çalışma prensiplerini anlatan teknik çizimlerle doludur. Modern mühendislik tarihinde büyük öneme sahiptir.

Eserlerinde yer alan bazı icatları:

  • Su saatleri (otomatik zaman ölçer sistemler)

  • Otomatik abdest alma makineleri

  • Müzik çalan otomatik figürler

  • Zincirli tulumba sistemleri

  • Şifreli kilit mekanizmaları

Cezeri, bu icatları yalnızca teorik olarak değil, gerçek prototipler üreterek uygulamaya geçirmiştir. Bu yönüyle günümüz mekatronik ve robotik biliminin temellerini atan kişilerden biri sayılır.

Bilim Tarihine Etkisi

Cezeri’nin geliştirdiği pek çok mekanizma, Rönesans dönemindeki Avrupalı mucitlere ilham vermiştir. Onun yaptığı otomatik sistemler, bugün kullandığımız musluk, pompa ve saat teknolojilerinin atası olarak kabul edilir.

Mirası

  • Günümüzde Cizre’de Cezeri’nin adını taşıyan müzeler ve anıtlar bulunmaktadır.

  • Pek çok modern mühendislik fakültesinde çalışmaları örnek vaka olarak okutulur.

  • Onun fikirleri, modern otomasyon sistemlerine yön veren öncüler arasında gösterilir.

Kısacası Cezeri, yalnızca kendi döneminde değil, yüzyıllar sonrasının teknolojik gelişmelerine yön veren bir dâhiydi.

Muhabir: Editör