10 Yıl Çalışan Tazminat Alabilir mi?
Evet, bir işyerinde 10 yıl çalışan bir kişi, belirli şartlar altında kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, Türk İş Hukuku'nda işçinin işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen ve iş sözleşmesinin kanunda belirtilen hallerden biriyle sona ermesi durumunda işverence ödenmesi gereken bir tazminattır. 10 yıl gibi uzun bir çalışma süresi, kıdem tazminatı hakkının doğması için önemli bir eşiktir.
Kıdem Tazminatı Hakkı İçin Gerekli Şartlar
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için, 10 yıllık çalışma süresine ek olarak şu temel şartların da yerine gelmesi gerekir:
-
En Az Bir Yıllık Çalışma Süresi: İşçinin aynı işverene ait bir veya birden fazla işyerinde en az bir tam yıl çalışmış olması gerekir. 10 yıl bu şartı fazlasıyla karşılamaktadır.
-
İş Sözleşmesinin Belirli Şekillerde Sona Ermesi: İş sözleşmesinin kanunda belirtilen haklı nedenlerle feshedilmesi veya işçinin haklı bir nedenle sözleşmeyi feshetmesi gerekmektedir. Bu haller şunlardır:
-
İşveren Tarafından Haklı Neden Olmadan Fesih (İşçinin Performanssızlığı, Ekonomik Nedenler vb.): İşverenin, İş Kanunu'nun 25/2 maddesindeki "ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller" dışındaki nedenlerle işçinin sözleşmesini sona erdirmesi.
-
İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih (İşverenin Ahlaka Aykırı Davranışı, Maaşın Ödenmemesi, İş Şartlarının Değişmesi vb.): İşçinin, İş Kanunu'nun 24. maddesinde belirtilen haklı nedenlerden (örneğin, işverenin ücretini ödememesi, mobbing uygulaması, iş sağlığı ve güvenliği şartlarına uymaması gibi) dolayı istifa etmesi.
-
Askerlik Nedeniyle Fesih: Erkek işçilerin muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması.
-
Emeklilik Nedeniyle Fesih: İşçinin, emeklilik için gerekli yaş, prim ödeme gün sayısı veya sigortalılık süresi şartlarını (örneğin 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme) tamamlayarak işten ayrılması. Bu madde özellikle EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi ile de önem kazanmıştır.
-
Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle Feshi: Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması.
-
İşçinin Ölümü: İşçinin ölümü halinde kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
-
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatının hesaplanmasında, işçinin işyerindeki her bir tam yılı için 30 günlük brüt ücreti esas alınır. Bir yıldan artan süreler de orantılı olarak hesaplamaya dahil edilir.
-
Esas Alınacak Ücret: Kıdem tazminatı hesaplamasında giydirilmiş brüt ücret esas alınır. Giydirilmiş brüt ücret, işçinin son brüt ücretine, yol parası, yemek parası, primler, ikramiyeler gibi düzenli ve süreklilik arz eden tüm ayni ve nakdi menfaatlerin brüt tutarının eklenmesiyle bulunur.
-
Kıdem Tazminatı Tavanı: Kıdem tazminatının ödenecek üst sınırı vardır. Bu tavan, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında devlet memuru maaş katsayısına göre belirlenir. İşçinin giydirilmiş brüt ücreti bu tavanı aşsa bile, tazminat tavan üzerinden hesaplanır.
-
Örnek Hesaplama (Basit): Diyelim ki bir işçi 10 yıl çalışmış ve giydirilmiş brüt ücreti 20.000 TL olsun (tavanın altında). Bu durumda alacağı kıdem tazminatı:
-
10 yıl×30 gu¨nlu¨k u¨cret=10×20.000 TL=200.000 TL olacaktır.
-
Ödeme Zamanı ve Davalar
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesiyle birlikte işverence derhal ödenmelidir. Eğer ödeme yapılmazsa veya eksik yapılırsa, işçi alacaklarına faiz işler. Bu durumda işçi, iş mahkemesinde kıdem tazminatı davası açabilir.
Önemli Not
Eğer bir işçi haklı bir neden olmaksızın kendi isteğiyle (istifa ederek) işten ayrılırsa, genellikle kıdem tazminatına hak kazanamaz. Yukarıda belirtilen haklı nedenle fesih halleri veya emeklilik/evlilik/askerlik gibi durumlar istisnalardır.
Dolayısıyla, 10 yıl çalışan bir işçinin kıdem tazminatı alıp alamayacağı, iş sözleşmesinin hangi sebeple ve ne şekilde sona erdiğine bağlıdır. Bu konuda bir avukattan veya iş hukuku uzmanından danışmanlık almak, hakların doğru bir şekilde korunması açısından önemlidir.
