1968 kuşağı olarak bilinen gençlik hareketinin en önde gelen isimlerinden biri olan Gezmiş, 1972 yılında idam edilmiştir.
Erken Yaşamı ve Siyasete Atılışı
1947 yılında Ankara'da doğan Deniz Gezmiş, ortaokul ve lise yıllarından itibaren siyasi olaylara ilgi duymaya başladı. 1965 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. Üniversite yılları, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de öğrenci hareketlerinin ve siyasi protestoların tavan yaptığı bir döneme denk geldi. Gezmiş, bu süreçte Fikir Kulüpleri Federasyonu (FKF)'nun kurucu üyeleri arasında yer aldı ve kısa sürede örgütün en aktif liderlerinden biri haline geldi.
Gezmiş ve arkadaşları, ABD'nin Vietnam Savaşı'na ve Türkiye'deki Amerikan askeri varlığına karşı düzenlenen protestolara öncülük ettiler. Özellikle 1968 yılında İstanbul'a gelen 6. Filo'yu protesto eylemlerinde aktif rol oynadı. Bu protestolar, onun ve arkadaşlarının sol görüşlü öğrenci hareketinin sembol isimleri haline gelmesini sağladı.
Silahlı Mücadeleye Yönelişi ve THKO
Gezmiş, 1960'ların sonlarına doğru, parlamenter siyasetin değişim için yeterli olmadığına inanmaya başladı ve Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) adlı yeraltı örgütünün kurucuları arasında yer aldı. THKO, emperyalizme ve kapitalizme karşı silahlı mücadeleyi savunuyordu.
Bu dönemde örgüt, çeşitli banka soygunları, Amerikan askerlerinin kaçırılması ve güvenlik güçleriyle çatışmalar gibi eylemler gerçekleştirdi. Bu eylemlerden en bilineni, 12 Mart 1971 Muhtırası'ndan hemen önce, 4 ABD'li askerin kaçırılması olayıdır. Gezmiş ve arkadaşları, kaçırılan askerleri serbest bırakmak için fidye talep ettiler ancak askerler daha sonra sağ olarak kurtarıldı. Bu olay, onları devletin bir numaralı hedefi haline getirdi.
Yakalanışı, Yargılanması ve İdamı
Deniz Gezmiş, 16 Mart 1971'de Sivas'ın Gemerek ilçesinde yakalandı. Yakalanmasının ardından, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte yargılandı. "Anayasal düzeni silah zoruyla değiştirmeye teşebbüs" suçundan idam cezasına çarptırıldılar. Mahkeme kararı, geniş çaplı protestolara ve tartışmalara neden oldu.
Temyiz başvuruları reddedilen ve TBMM'de onaylanan idam kararları, 6 Mayıs 1972 gecesi Ankara Ulucanlar Cezaevi'nde infaz edildi. Deniz Gezmiş, asılırken "Yaşasın tam bağımsız Türkiye! Yaşasın Marksizm-Leninizm! Yaşasın Türk ve Kürt halklarının kardeşliği! Yaşasın işçiler, köylüler! Kahrolsun emperyalizm!" sözlerini söylediği rivayet edilir.
Deniz Gezmiş'in idamı, hem sol hem de sağ kesimler arasında derin izler bıraktı. Bazıları onu anarşist ve terörist olarak görürken, diğerleri onu bağımsızlık ve adalet için mücadele eden bir kahraman olarak kabul etti. Ölümü, Türkiye'deki gençlik hareketlerini ve siyasi ayrışmaları derinden etkilemiştir.
